[KELİME-İ MÛSEVİYYE'DE   MÜNDEMİC   "HİKMET-İ ULVİYYE"   BEYÂNINDA   OLAN   FASTIR]

Cevâp: Kâfirin îmânı birkaç vech iledir (şekildedir) :

1. İntikâle (öleceğini) müteyakkın değil (kesin olarak bilmez) iken lüzûm-ı imânı (imanın gerekliliğini) aklen (akıl yoluyla) idrâk ile îmân eder. Bunun îmânı bi'l-ittifâk (görüş birliğiyle) sahîh (halis, doğru) ve makbûldür. Ve Hz. Şeyh (r.a.) indinde (görüşünde) Fir'avn'ın (Firavun’un) îmânı bu kısımdandır. Nitekim / bu fassın (konunun) nihâyetlerine (sonlarına) doğru îzâh (anlatılır) ve tafsîl buyurulur (geniş olarak açıklanır).

2. Rü'yet-i azâb (azab görme) vaktinde intikâle (ahirete göçeceğini) ve helâke (öleceğini) müteyakkın olduğu (kesin bildiği) halde îmân eder. Bu îmânın sâhibi dünyâda ve âhirette bu îmânla müntefi' (faydalanmış) olur; kavm-i Yûnus (Yunus’un kavmi) gibi.

3. Rü’yet-i azâb (azab görme) vaktinde intikâl (ahirete göçeceğini) ve helâke (öleceğini) müteyakkın olduğu (kesin bildiği) halde îmân eder. Bu îmân makbûl olduğu halde azâb-ı dünyâyı (dünya azabını) ref' etmez (kaldırmaz). Fakat âhirette (öbür dünyada) onunla müntefi' olur (faydalanır). Zîrâ (çünkü) onun îmânı gargara (boğulma anı) ve ihtizârdan (can çekişme halinden) evvel ve hayât-ı dünyâda (dünya yaşamında) vâkı'dir (olmuştur).

4. Kâfir ihtizârı vaktinde (can çekişme sırasında) imân eder. Bunda ihtilâf (anlaşmazlık) vardır: Bir tâife (grup) indinde (görüşlerinde) onun imânı makbüldür: Bu tâifenin (grubun) delîli (kanıtı), (S.a.v.)  Efendimiz'in    ويحش على ما عليه مات كما انه يقبض على ما عليه كان    hadîs-i şerîfidir: Bu kâfir intikâle (öleceğini) müteyakkın olup (kesin blip) ahvâl-i âhireti (ahiretin durumunu) ve melâikeyi (melekleri) müşâhede (görmesi) üzerine imân-ı kavli ile (sözle iman ederek) ahz (alındı) ve kabz olundu (ruhunu teslim etti) ve âhir (son) nefesi îmânla ve kelime-i Hak (Hak’kın sözleri) ile hatm oldu (bitti). Nitekim, hadîs-i şerîfte buyrulur:    من كان آخر كلمته لا اله الا الله دخل الجنة    Bir tâifeye (gruba) göre de bu kâfirin imânı makbûl değildir.

Bunların delîli (kanıtı) Hak Teâlâ'nın    يَوْمَ يَأْتِي بَعْضُ آيَاتِ رَبِّكَ لاَ يَنفَعُ نَفْساً إِيمَانُهَا لَمْ تَكُنْ آمَنَتْ مِن قَبْلُ أَوْ كَسَبَتْ فِي إِيمَانِهَا خَيْراً    (En'âm, 6/158) kavl-i şerîfidir (mübarek sözleridir). Nitekim, Bâli Efendi hazretleri ikinci mütâlaasında (fikrinde) bu âyet-i kerîme ile ihticâc buyurmuştur (delil göstermiştir). Halbuki bu âyet vaîddir (korkutma, yıldırma ayetidir) ve vaîdden tecâvüz (geçmek (vaidin aleyhinde hareket etmek) ) ise mev'ûddur (vadedilmiştir). Binâenaleyh (bundan dolayı) bu âyet hâl-i ihtizârda (can çekişme halinde) kelime-i îmânı (iman kelimesini) bi't-telaffuz (söyleyerek) hatmolan (tamamlayan) kimsenin bu îmân ile intifâ' edemeyeceğine (faydalanamayacağına) nass (açık, kesin delil) değildir.

Hâmisen: Hz. şeyh'in    عاين المؤمنين يمشون في الطريق وقرينة الحال تعطي انه ما كان على يقين بالانتقال لانه    kavline (sözlerine) gelince, onun îmânı bu sâatte helâkten (ölmekten) necât olmak (kurtulmak) ve kendi nefsinde da’vâ-yı rubûbiyyeti (rububiyet iddiasını) necâttan (kurtuluştan) sonraya saklamak [olduğundan] ve Allah Teâlâ / onun bu hâlini bildiğinden, imanını kabûl etmemek câizdir (olabilir, uygundur). Bunun sebebi muhakkak Fir'avn, sehare (sihirbazlar) îmân ettikleri vakit helâkten (ölümden) necât bulduklarını (kurtulduklarını) gördüğü cihetle (dolayısıyla),  mücerred (yalnız) ikrâr-bi'l-lisânın (dil ile kabul ve tasdik ederek) helâkten (ölümden) necâta (kurtulmaya) sebeb olacağını zannetti. Ve kendisi için dünyâda ve âhirette nef’i (faydası) olmayan bir şey işledi.

Cevap: Fir'avn (Firavun) Mûsâ (a.s.)’ın birçok mu'cizâtını (mucizelerini) görmüş olduğu gibi, muahharan (sonradan, bilahare) dahi deryânın (denizin) açılıp Benî İsrâîl'in (israil oğullarının) mürûru (geçmesi) gibi bir hârika-i azîmeyi (büyük mücizeyi) müşâhede etmiş (görmüş) idi. Bu kadar havârıkı (harikaları) müşâhede eden (gören) bir kimsenin mücerred (sadece) ikrâr-bi'l-lisân ile (dil ile tasdik edip söylemesi) helâkten (mahv olmaktan, ölmekten) kurtulacağı zannına düşmesi hamâkatin (ahmaklığın) son derecesi olur. Halbuki yıllarca, hem de da'vâ-yı ulûhiyyetle (uluhiyet iddiasıyla) berâber, koca bir milleti idâre etmek büyük bir dirâyet (zaka, bilgi, kavrayış) ve zekâvete (zekiliğe, anlayışa) mütevakkıftır (bağlıdır).  Husûsiyle (bilhassa) Hz. Şeyh-i Ekber'in (büyük şeyhin) âtide (aşağıda) gelecek olan    واما حكمة سؤال  فرعون عن  المَاهية الالهيت فلم يكن عن جهل    kavli (sözleri)    السؤال نصف العلم    fehvâsınca (uyarınca, sözü gereğince) onun zekâvet (zekiliğine, anlayışına) ve fetânetine (zihin açıklığı, çabuk kavrayışına) delâlet (işaret) eder. Binâenaleyh (bundan dolayı) Fir'avn'ın (Firavun’un) kanâat-i kalbiyyesi (kalbinin kanaati) olmaksızın mücerred (sadece) ikrâr-bi'l-lisân ile (dil ile söyleyerek tasdikle) kurtulacağını zannederek kelime-i şehâdeti telaffûz etmesi (söylemesi) ihtimâli (olasılığı) aklen (akla göre) vârid (olması mümkün) değildir:

İmdi (buna göre) Fir'avn'ın îmânının ihlâs (halisliği) ve sıhhati (doğruluğu) hakkındaki delâil (kanıtlar) sâbit (mevcut) olmakla berâber, kendisinin azâb-ı âhirete (ahiret azabına) giriftâr olması (tutulması) lâzım gelir. Zîrâ (çünkü) üzerinde bu kadar hukûk-ı ibâd (kulların hakkı) vardır. Onun için Kur'ân-ı Kerîm'de mûmâ-ileyh (adı geçen) hakkında     يَقْدُمُ قَوْمَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَأَوْرَدَهُمُ النَّارَ وَبِئْسَ الْوِرْدُالْمَوْرُودُ {98} وَأُتْبِعُواْ فِي هَـذِهِ لَعْنَةً وَيَوْمَ الْقِيَامَةِ بِئْسَالرِّفْدُ الْمَرْفُودُ    (Hûd: 11/98-99) vaîdi (kulların yaptıkları kötülüklere karşı Allah’ın cezalandıracağına dair verdiği söz, yemin) vârid olmuştur (gelmiştir). Bu gibi vaîd (yıldırma, korkutma) ve ta'zîb (eziyet etme) sıhhat-i îmânlarıyla (imanlarının sağlamlığı ile) berâber, sâir (diğer) feseka-i mü'minin (günah işleyen müminler) için dahi sâbittir (belirlenmiştir, vardır). Eğer denecek olursa, Fir'avn katl-i etfâl (çocukları öldürmek) gibi mezâlimi (haksızlıkları) zamânı kûfründe (imansızlığı zamanında) yapmış idi ve sâika-i cehâletle (cahilliği sebebiyle) icrâ etmiş (yapmış) olduğu bu mezâlimden (haksızlıklardan) ba'de'l-islâm (İslam’ı kabulunden sonra) mes'ûl (sorumlu) olmamak lâzım gelir? Buna cevap verilir ki, zulmün (haksızlığın) fenâ ve adlin (adaletin) iyi şey olduğunu akıl idrâk eder. Ve Fir'avn (Firavun) dirâyet (zekasıyla, anlayışıyla) ve fetânetiyle (zihninin açıklığı, çabuk kavrayışıyla) kavmi arasında mümtâz (üstün tutulmuş, seçkin) idi. Binâenaleyh (bundan dolayı) akıl gibi bir ni'met-i ilâhiyyeyi (ilahi nimeti) hüsn-i isti'mâl etmeyip (iyi kullanmayıp) icrâ-yı zulm ettiğinden (haksızlık ettiğinden) dolayı elbette mes'ûldür (sorumludur). Husûsiyle (bilhassa) Mûsâ (a.s.) kendisini, dîne da’vet/ ettiği halde hîn-i garkına (boğulma anına kadar) icâbet (kabul) etmeyip, bu da’vet esnâsında nice mezâlim (eziyetler, haksızlıklar) îkâ’ etti (yaptı). Muhakkak bu mezâlimden (haksızlıklardan) mes’ûl (sorumlu) olmak îcâb eder (gerekir).

Devam edecek