Hepimiz bilgisayar kullanırken hatalar yaparız. Ama biz
hata yapsak en fazla ne olur ki! Öyle demeyin; yanlış
sitelere girmekten virüs kapıp anakartını yakanları
biliyoruz yakın tarihte. Hatta Çernobil virüsü’ nü
duymuşsunuzdur. Bilgisayarlarda barınan bu virüs tüm
sene yatar ve sadece Çernobil faciasının yıldönümünde
aktif olarak bir çipe fazla elektrik göndererek yakar ve
bilgisayar bir daha açılmaz. Ta ki yeni anakart alana
kadar. Ama buna hata demeyebiliriz, buradaki tek hatamız
antivirüs programımızın olmaması, güncellenmemesi veya
sık tarama yapılmamasıdır.
Öte yandan kurcalamalardan kaynaklanan birçok hatalarla
karşılaşabiliyoruz. Yazım hataları, kullanma
yetersizliğinden olan hatalar ve saire ve saire… Fakat
bazı hatalar var ve o kadar büyük ki okuyunca
inanamayacaksınız. Buyurun bakalım.
Veri Hataları
-
ABD'de Rhode Island eyaletinde bir kasaba 1972
yılında vergi kayıtlarını bilgisayarla hesaplamaya
karar vermişti. O dönemde bilgi girişi için
kullanılan delikli kartlarda bir p harfinin yanlış
yere yazılması yüzünden kasabanın vergi kayıtlarında
7 milyon dolarlık bir fazlalık ortaya çıktı. Bunun
sonucu vergiler o kadar indirildi ki hata
anlaşıldığında kasaba büyük bir finans problemi
içindeydi.
-
ABD'de Star Wars (Uzay Savaşları) adı verilen
stratejik SAVUNMA projesine bağlı olarak 19 Haziran
1985'te bir deneme yapılmıştı. Bu denemede
Hawaii'deki bir üsten bir lazer ışını gönderilecek
ve uzay mekiği üzerindeki bir aynadan yansıtılacak
bu ışın yine aynı üste yakalanmaya çalışılacaktı.
Ancak gönderilen ışın hiçbir zaman geri gelmedi.
Sonradan anlaşıldığına göre aynayı ayarlayan yazılım
uzunluk birimi olarak deniz mili kullanıyordu oysa
değerler bilgisayara feet (yaklaşık 30 cm.)
cinsinden girilmişti. Sonuç olarak uzay mekiği
aynayı 10023 deniz mili yüksekte olduğunu sandığı
bir tepeye doğru tutmuştu.
-
1979 yılında Yeni Zelanda Hava Yollarına ait bir
uçak dağa çarparak parçalandı. Neden, uçuş
bilgisayarına veri giriş formunun değiştirilmesi,
ancak uçuş personelinin bundan haberi olmamasıydı.
Operatör Hataları
-
9 Ekim 1979'da ABD'nin Colorado eyaletindeki Kuzey
Amerika Hava Savunma Merkezinde (NORAD) bir
bilgisayara yanlışlıkla bir savaş benzetim
(simulation) teybi takıldı. Bunun sonucunda
Stratejik Hava Komuta merkezi (SAC) alarma geçti,
B-52 bombardıman uçaklarının personeli uçaklarına
gönderildi, avcı uçakları kalkışa hazırlandı ve
füzeler fırlatışa hazır duruma geçirildi. Hata 6
dakikada anlaşıldı ancak normal duruma dönüş 20
dakika sürdü. Bu sürede Sovyetler Birliği de alarma
geçmiş ve hazırlıklarını yapmıştı.
Donanım Hataları
-
1989 yılının 3 ve 6 Haziran günlerinde, Kuzey
Amerika Hava Savunma Merkezinde (NORAD) hatalı bir
elektronik devre yüzünden bir bilgisayar Sovyet
hücumu bildirdi ve yaklaşan füze sayısı olarak da
rastgele bir sayı verdi. Hata çalışanlar tarafından
bulundu, ancak Stratejik Hava Komuta merkezi alarma
geçtikten sonra. Böyle bir alarm ise Nebraska'da
B-52'lerin motorları çalışır durumda beklemeleri,
Hawaii'den bir savaş kontrol uçağının havalanması,
ABD topraklarındaki bütün füzelerin durumuna
geçirilmeleri ve denizaltıların durumdan haberdar
edilmeleri demekti.
ABD'deki Hava Kuvvetleri görevlilerinin ifadelerine
göre, NORAD'da donanım hataları yılda 2 - 3 yanlış
alarma neden olmakta ancak bunların çoğu halka
açıklanmamaktadır.
Umulmadık Nedenlerle Hatalar
-
30 Haziran 1980'de sona eren 18 aylık sürede
NORAD'da 151 yanlış alarm verilmişti. Aslında
bunların çoğuna Rusya'daki füze testleri neden
olmuştu ve yanlış alarm tehlikesine rağmen
aygıtların bunları saptaması isteniyordu. Diğer beşi
değişik nedenlerle meydana gelmişti. Bunlardan üçü
yukarıda yazılı nedenlerle, son ikisi ise Japonya
yakınlarında bir Sovyet denizaltı testi ve eski bir
roket gövdesinin yörüngeden düşmesi sonucu oldu.
Kaliforniya eyaletinde Sunnyvale'de yörüngedeki
bütün cisimleri izleyen bir merkez olmasına rağmen
bu defakini kaçırmıştı.
-
1960 yılında Greenland'de BMEWS radar sistemi
yükselen ay nedeniyle bir yanlış alarm vermişti.
Programa ayın ne zaman doğacağı belirtilmemiş, o da
bunu bir misil saldırısı olarak bildirmişti.
-
Falkland savaşında İngiliz gemisi Sheffield, Fransız
yapısı bir Exocet füzesiyle batırılmıştı,
Sheffield'in Exocet'i durdurabilecek füzeleri vardı
ancak savunma sistemi bir bilgisayar tarafından
kontrol ediliyordu ve kimse bu Fransız füzesinin bir
İngiliz gemisine atılacağını tahmin etmediğinden,
Exocet dost füzeler listesindeydi. Böylece savunma
sistemi bu misili durdurmaya çalışmadı. 4 Uzay
mekiğiyle uçuş benzetimlerinden birinde astronotlar
uçuşu durdurmaya karar vermişler, sonra fikir
değiştirip devam etmişler, sonra da yine uçuşu
durdurmayı denemişlerdi. Bunun sonucunda program
sonsuz döngüye girdi ve astronotların tüm
kontrollerini ellerinden aldı. Programcılar aynı
uçuşun iki kere durdurulabileceğini düşünmemişlerdi.
Yazılım Hataları
-
Mart 1979'da Nükleer Düzenleyici Komisyon bir
programda hata buldu. Bu program ABD'de Doğu
sahillerinde beş nükleer santralın tasarımında
kullanılmıştı ve bu hata nedeniyle santraller bu
bölgedeki depremlere dayanacak yapıda değildiler.
Beş santral da derhal kapatılarak bakıma alındı.
-
Venüs'e gönderilen Mariner bir programda bir virgül
yerine nokta konması yüzünden uzayda kaybolmuştu.
Fortran'la yazılan programda:
yazılmıştı. Fortran'da boşluklar anlam taşımadığı ve
değişkenler ayrıca belirtilmediğinden program bir
döngüye gireceğine, D03I değişkenine 1.3 değerini
yükledi ve işlemlere devam etti.
-
Mars'a gönderilen bir Mariner de programda bir NOT
unutulduğu için uzayda kayboldu.
-
F-16'ların uçuş bilgisayar programındaki bir hata
benzetim testleri sırasında bulunmuştu. Eğer bu hata
bulunamasa, ekvatoru geçen ilk pilot bir sürprizle
karşılaşacaktı: Program uçağı baş aşağı çevirecekti.
-
Ünlü bir yazılımcı olan Prof. D. Knuth, TEX adlı
uzun programının her bin satırında ortalama 40 hata
yaptığını, hatta bütün testlerden sonra program
piyasaya sürüldüğünde bile her bin satırda ortalama
12 hata bulunduğunu açıklamıştır.
-
Therac 25, Kanada'da yapılmış, kanser hastaları için
radyo-terapi'de kullanılan bir aygıttır. Bilgisayar
kontrollüdür ve radyasyon dozunu belirleyen verileri
operatörün elle girmesi gerekmektedir. En azından
belgelenebilen üç olayda operatör bir veri hatası
yapmış, daha sonra bunu fark ederek düzeltmiştir.
Program düzeltmeyi kabul etmiş gibi görünmüş ancak
bir hata nedeniyle hastaya çok yüksek dozda
radyasyon vermiştir. Bu olaylardan biri 1985
Haziranı'nda ABD'nin Georgia eyaletinde, diğer ikisi
ise 1986'da Texas'daki Doğu Texas Kanser Merkezi'nde
gerçekleşmişti.
İzinsiz Kullanım Nedeniyle Hata
-
1984 yılında Bay X (dokümanlarda isim
belirtilmemişti) Amerikan ordusunda Askeri
Haberalma'da görevli olarak Batı Almanya'da
bulunuyordu. Bay X şifre bölümünde çalışıyordu ama
hem bilgisayarlarla ilgilendiği hem de Almanya'da
akşamları canı sıkıldığı için bazen iş yerinde kalıp
izinsiz olarak Askeri Haberalma'nın diğer
bölümlerindeki bilgisayarlara bağlanıyordu. Bir
akşam yine izinsiz bağlandığı bir bilgisayarda ne
işe yaradığını anlayamadığı bir programı çalıştırdı.
Bu program bir düşman saldırısında bilgisayar
merkezindeki bütün bilgileri ve bilgisayarları yok
etmek için hazırlanmıştı. Program önce bütün
bantları silecek, sonra da bilgisayarlara
yerleştirilmiş patlayıcıları ateşleyecekti. O sırada
bilgisayar bölümünde bulunan görevli, 50 bant sürücü
aynı anda çalışmaya başlayınca bir şeylerin ters
gittiğini anladı. Eğer program doğru çalışsaydı o da
ne olduğunu anlayamadan bilgisayarlarla birlikte
havaya uçacaktı, ama programda bir hata vardı. O
anda bant sürücülerden birine bant takılı değildi ve
program bütün bantları silemediğinden patlayıcıları
çalıştırmadı. Bilgisayar bölümündeki görevli hemen
programı çalıştıran terminali araştırmaya başladı ve
o ana kadar programın ne işe yaradığını anlayamayan
Bay X bir telefon aldı: 'Lütfen yerinizden
ayrılmayın, Askeri İnzibat sizi almaya geliyor. Bay
X tutuklandı ancak cezalandırılmak yerine bilgisayar
bölümüne geçirildi.
KAYNAK:
http://www.klavyemonitor.com/ |