Epifiz (pineal gland)

Epifiz, omurgalıların beyninde yer alan mercimek tanesi büyüklüğünde bir bezdir. Uyku paternini ve mevsimsel fotoperiyotları düzenleyen melatonini salgılar. Diğer ismi pineal bezdir.

Yerleşim [değiştir]

İki hemisferin arasında talamus cisimlerinin birleştiği noktada yer alır. Kırmızı-gri renkte ve 5-8 mm uzunluğundadır. Kafa filmlerinde sıklıkla görülebilir ve genellikle kalsifiyedir.

Yapı [değiştir]

Epifiz, lobüler yapıdaki pinealosit kümeleri ve bunları çevreleyen bağ dokusundan oluşur. Piameterin uzantısı olan bir kapsülle çevrilidir. Ana hücre tipi pinealosit olmakla birlikte 4 tip hücre daha vardır. Özellikleri:

• Pinealositler: 4-6 adet çıkıntı içerirler. Melatonin salgılarlar.
• İnterstsiyel hücreler: Pinealositlerin arasında yer alırlar.
• Perivasküler makrofajlar: Damarların çevresinde yer alan antijen sunucu hücrelerdir.
• Pineal nöronlar
• Peptiderjik nöron benzeri hücreler: Parakrin fonksiyon görürler.

Epifize, süperior servikal gangliondan sempatik uyaranlar gelir. Sfenopalatin ve otik gangliyonlardan da parasempatik lifler ulaşır. Yaşla birlikte epifizin kalsiyum, fosfor ve flor içeriği artmaktadır.

Pinealositler gözdeki fotoreseptörlerle büyük benzerlik gösterir. Bu durum, epifizle gözün ortak bir embriyolojik kökten geldiğini düşündürmüştür.

Beynin pekçok bölgesinin aksine, epifiz bezi kan-beyin bariyerinin dışında kalmaktadır.

Sirkadyen ritmi oluşturan ışık uyaranları, gözden retinohipotalamik yol ile suprakiyazmatik nükleusa ve epifize ulaşır.

İşlev [değiştir]

Eskiden, epifizin, büyük bir organın işlevini kaybetmiş kalıntısı olduğu düşünülürdü. 1917'de inek epifiz ekstrelerinin kurbağa derisinin rengini açtığı bulundu. 1958'de Yale Üniversitesi'nden araştırmacılar deri hastalarında kullanmak üzere epifiz ekstreleri elde ettiler ve melatonin hormonunu izole ettiler. Bu madde belki başta planlanan etkiyi sağlamadı ama pekçok başka gizemin çözülmesine katkı yaptı. Örneğin, farelerde epifizin çıkartılması overlerde büyümeye neden oluyordu, düzenli ışık altında tutulan hayvanlarda epifiz ağırlıkları azalıyordu ve aynı zamanda overler büyüyordu.

Melatonin, triptofan isimli amino asitten elde edilir. Üretim karanlıkta artar, aydınlıkta azalır. İnsandaki fonksiyonu tam bilinmemekle birlikte sirkadyen ritim uyku bozukluklarında sıklıkla reçete edilir.

İnsan epifizi 1-2 yaşına kadar büyür, ondan sonra sabit kalır. Çocuklardaki yüksek melatonin düzeylerinin cinsel olgunlaşmayı inhibe ettiği düşünülür. Epifiz tümörleri erken cinsel olgunlaşmaya yol açar. Ergenlik dönemi gelince melatonin üretimi düşer. Erişkinlerde, epifizin kalsifiye olması tipiktir.

kaynak;http://tr.wikipedia.org/wiki/Epifiz