İnternetin en popüler hizmetlerinden YouTube, evinde
parti veren iki gencin çektiği videoları paylaşmanın ne
kadar zor olduğunu fark etmesiyle doğdu.
Videoyu kaydedeceğiniz formatın seçimi ve onu çevirecek
yazılımın bulunması bir yana, onu bir e-posta eki olarak
yollayabilmek ya da bir web sunucusuna yükleyip linkini
yollamanın zorlukları, karşı tarafta o dosyayı açacak
yazılımın bulunup bulunmaması gibi bir dizi engel bile
caymak için gayet yeterli.
Bugün YouTube ve benzeri yüzlerce paylaşım sitesi
sayesinde sorun olmaktan çıktı. Ancak geri kalan birçok
tür için aynı şeyi söylemek zor. Bugün hemen her konuda
onlarca farklı format ve onları yaratan ve çalıştıran
yüzlerce ücretli, ücretsiz uygulama seçeneği var.
Gelecek endişesi…
Bütün bunlar bir yana kullanıcıların kendileri için
yedeklediği dosyaların geleceğe uyumsuzluğu da ciddi bir
sorun. Dosyaları açabilseniz bile kaydettiğiniz ortamı
10 ya da 20 sene sonra okuyabileceğinizin garantisi de
yok. Örneğin şu an hatırı sayılır miktarda bilgi USB
bellekler sayesinde giderek unutulmaya yüz tutan
disketlerde tutuluyor. Ancak yeni nesil bilgisayarlarda
nadiren disket sürücü bulunuyor. Dizüstü bilgisayarlarda
artık bir seçenek olarak bile disket sürücü bulabilmeniz
imkânsız gibi bir şey. 10 yıl sonra o disketleri takıp
inceleyebileceğimiz bir bilgisayar bulmak daha da
zorlaşacak. Son disket formatı olan 1,44 inçlik seriden
önceki 5 inçlik disketleri okuyacak cihazlar ancak
müzelerde kaldı.
Çok daha popüler CD ve DVD yedekleriniyse ayrı bir sorun
bekliyor. Plastik disklerin üst yüzeyinde oluşacak küçük
bir çizik diskin tamamının okunmaz hale gelmesine yol
açabilir. Hiçbir şey olmasa dahi kaliteli bir plastik
diskin ömrü 80 ile 100 yıl arası. Milyarlarca olduğu
tahmin edilen bu disklerdeki devasa dosya arşivlerinin
bu zaman dolmadan kim tarafından, nereye aktarılacağı da
meçhuldür.
Bilişim dünyasının önündeki zorlu sınavların başında
dosya formatları geliyor. Geçmişe yönelik popüler dosya
formatlarının çok az bir kısmını bugünün güncel
sistemlerinde okuyabiliyoruz. Artık çok daha fazla
miktarda dijital dosya üretildiğini düşünürsek bu gerçek
gelecekte çok daha büyük bir sorunu tetikleyecek.
Uzmanlar bir an önce açık standartlar üstünde anlaşmaya
varılmasını salık veriyor.
Bu gerçeğin mağdurlarından birisi olan Britanya
Kütüphanesi'nin tahminlerine göre sadece Avrupa sayısal
arşivleme sistemlerinin sürekliliği için her yıl 3
milyar Avro harcıyor. Britanya Milli Arşivi'nde
insanlık tarihine ait 900 yıllık yazılı belge var.
Buna ek olarak 580 terabaytlık (580 bin gigabayt)
dijital belgeler bulunuyor. Bu da yaklaşık 580 bin
ansiklopediye eşdeğer. Ancak bu verinin tamamına yakını
artık okunamayan formatlarda arşivlenmiş durumda.
Dolayısıyla yeniden elden geçirilerek güncel formatlara
çevrilmeleri gerekiyor. Bu da bolca insan, zaman ve para
demektir. Tarihimizi, eskiye ait bilgilerimizi yavaş
yavaş kaybediyoruz sanki öyle değil mi?
Açık standartlar…
Bu konuda iki farklı girişim var. Biri Office
yazılımının içindeki Word, Excel, Powerpoint
yazılımlarıyla dijital belgelerde ağırlıklı bir paya
sahip Microsoft'tan geliyor. Firma son Office paketinde
Open XML adlı yeni bir formatı devreye soktu. XML
tabanlı bu dosyayı isteyen her yazılım açıp, okuyup,
değiştirebiliyor. Ancak hâlihazırda aynı amaçla ortaya
konmuş Open Document Format adlı bir girişim bu hedefe
ulaşmayı başarmışken Microsoft'un ikinci bir ortak
format çıkarması tepki topladı. Son kullanıcılar
açısından bakınca eldeki seçenekler ve mevcut arşivler
büyüyen ve unutulmak istenen bir sorun yumağı olarak
varlığını devam ettiriyor.
Böylelikle eski arşivler, bilgiler kolaylıkla yeni
teknolojiye ayak uyduramayacak. Ya da yeni bir iş kolu
açılacak ki eski bilgileri yeni formatlara dönüştüren
insanlar oradan oraya koşuşturup duracak. Böyle bir
işkolu olması muhtemel çünkü bugün kullanılan
programlara baktığımızda programı üreten firmanın
programların güncelinin yüklenmesi için destek timleri
oluşturduğunu çoğumuz biliyoruz. Belki de bu şekilde bir
işkolu bu durumu devralacak.
Ya da insanlık tarihine format atılacak.
Kaynak :
www.radikal.com.tr
|