İnsan hayatının en ilginç ve dikkat çeken, belki de en renkli tarafı, bağları ve sıkı sıkıya yapıştığı gelenekleridir desek yanlış olmaz. Bireylerin kendine göre bağları, beldelerin de yine kendilerine göre gelenekleri vardır. Bu konuyla ilgi dokümanların tümünü buraya aktarmanın olanağı yok. Bu açıdan, derine inmeyeceğim. Çünkü fark edeceğiniz gibi konuyu mistik/tasavvufi açıdan incelemeye, ana çatısına ve temel bulgularına işaret etmeye yöneleceğim. Biliyorsunuz, bu kavramların bizlere daha ziyade olumsuz etkileri var. Aksini söylemek pek mümkün değil.

Bağlar, özetle, insanı ilgilendiren ve kopamadığı şeyler/tutkular olarak vasıflanabilir. Örneklemek gerekirse insanın kendi iradesi dışında oluşan kan bağı bunun en somut olanıdır. Kan bağının neden bu kadar yoğun olduğu ve her zaman aynı seviyeyi, yoğunluğunu koruduğu sorusuna verilecek tek yanıt, GEN faktörüdür. Ayrıca genler arasındaki aktarım, çekim kuvvetini de oluşturmaktadır.

Bağlar kopmadan, insanın madde yaşamı ile ilişkisini kesmeden özüne ulaşması hayal bile edilemez. Bu nedenledir ki Kur’an-ı Kerîm Taha suresinin 12. ayetinde Hz Musa’ya hitaben ‘İki ayakkabını çıkar’ demektedir. Bunun anlamı onun kendine seçtiği kulunun dünya ve ahiret sevgisinden/ bağlarından kopmasıdır.

Bu açıdan baktığınızda, bir anlamda İbn-i Arabî’nin ‘İlim maluma tabidir’ sözüne hak veriyorsunuz.

Kim aksini söylüyorsa ya meselenin bilincine sahip değildir ya da bol miktarda bağları vardır.

Ben, var oluş koşulları içinde mücahede yapılmaksızın onların kopabildiğine inananlardan değilim. Şayet normal durumlarda zorlanmadan kolaylıkla kopabiliyorsa, o halde başka aşamalarda yenisi tesis edilebilir diye düşünüyorum.

Bağların kümeleşmesi ile ortaya çıkan “gelenekler” ise; her zaman her yerde, her bölgenin kendine has, bir vakit oluşmuş değerleridir ve daha sonraki etaplarda tekrarlanıp yoğunlaşarak şekillenmiştir. Zorla boyun eğilmesi ile toplumların kendileri ile ilgili bağları – gelenekleri- oluşmuştur. Aslında yaşadığımız yerden geriye bakarak onları seçebilmek mümkündür.

Meselâ A kenti toplumu B kenti toplumuna yani geleneklerine uymayabilir. Böyle olunca insanoğlunun ülke çapında bir seçim özgürlüğü hâsıl olur. Kimisi kabul edilir, kimisi ise reddedilebilir.

Hatırladığım kadarı ile bir sene İzmir yöresinde Hıdrellez kutlamalarına şahit oldum. Gerçi bütün yurtta bir şekilde katılımlar oluyor, ama ben orada yaşanan coşkuyu özellikle İstanbul’da görmedim desem yeridir. Gece yarılarına kadar devam eden bu neşe dolu, tarifi mümkün olmayan güzelliği anlatabilmek kolay değildi.

Kendime şu suali sormuştum:

“Acaba biz İstanbullular neden böyle zevkli anlar, birliktelikler yaşamaktan kendimizi mahrum eder, gelenekleri hiçe sayarız ?”

Ayrıca bu şekilde olanı zararlı değil ve bir bağ oluşturmuyor. Güzel, ama sentetik kalıyor.

Diğer yandan bazı gelenekler var ki tam bir felaket. İnsan hayatını özgürlüğünü hiçe sayıyor. Güneydoğu ve Doğu’da vuku bulan töre cinayetleri, aşiret geleneklerinin tüm çarpıklığıyla ortaya konduğunu ve korunduğunu gösteriyor. Bu gerçekleri inkâr etmenin yararı yok. Esasen, kan bağına dayalı aşiret ilişkileri de sonuçta, bir geleneğin/törenin yaygınlaşmasına vesile oluyor.

Bu arada, insanoğlunun farkına varamadığı geleneklerin olduğunu da ifade etmek yanlış olmaz. Zira her topluluk, önceki topluluklardan mutlaka bir şeyler öğreniyor. Bu esasen, tarihi bir gelenek kuralıdır. Ne var ki, ananelerin temsil ettiği şeylerin algılanması tamamen değişebiliyor. Bu ayrıcalıklı durum, direkt olarak başta tanımını yaptığım “bağların” kopuşu, ‘kendin olma’ sevdası ile alakalı.

O nedenle Allah ehlinde geleneklerin süreklilik kazanamayacağı, insanın zihnini fazlaca meşgul edemeyeceği izlenimi ortadadır.

Bunun böyle olduğunu kabul edenlerin yaşam tarzlarına baktıkça meseleyi daha iyi anlıyor, her türlü bağlarımdan, işe yaramayan ve bana yük teşkil edecek geleneklerden kurtulmayı içtenlikle istiyor, onun için Rabbıma dua ediyorum.

Sevgi ile kalın. Allah’a emanet olun.