Beş  sene Tokyo’da kaldım şimdi Gebze’deyim ve sık sık İstanbul’a gidiyorum. Dolayısı ile yolda en büyük derdim trafik. Şu andaki en sıcak tartışmalardan biri de İstanbul’un trafik sorunu nasıl çözülür?

Çok beğendiğim iki söz vardır:

“Soru ilmin yarısıdır!” ve “doğru teşhis yarım tedavidir. “

Buradaki soru, İstanbul’un trafik sorununun değil, ulaşım sorunun nasıl çözüleceği olmalıdır. Dolayısı ile teşhiste de aynı bağlamda yanlışlık vardır. Çünkü hiçbir metropolde trafik sıkışıklığının özellikle belli saatlerde olmaması düşünülemez.  Ancak makul sürelerde şehiriçi ulaşımın belli kalitede sağlanması gerekmektedir. Sıkış tepiş otobüsler ile toplu taşımacılık yapıldığını iddia etmek ve herkesin on dakikalık yola bir saatte giden bu balık istifi otobüslere binmesini sağlamak çözüm değildir.

Buna  en mükemmel çözümü Tokyo belediyesi bulmuştur. Bugün Tokyo’da bir genel müdür ile bir temizlik işçisinin kariyerleri farklı olsa da ulaşım aracı aynıdır.Tren ve metro. Tren ve metro deyip geçmeyelim. Paris metrosuna bu sene ilk defa bindim ve Tokyo metrosu ile karşılaştırınca Paris’inki bir köy metrosu ve zindan gibi geldi.

Bu kadar yüksek hizmet verilen bir toplu ulaşım sistemi var uzakdoğunun bu başkentinde. Tren hatları ile Tokyo’nun doğusundan batısından kuzeyindeki yerleşim yerlerinden günün on sekiz saati  Tokyo’ya ulaşmak mümkün. Hatta işine 150 km öteden ve 1 saat tren yolculuğu ile Tokyo’nun merkezine gidenlere bile şahit oldum. Hergün 300km!

Tokyo’nun içine vardığımızda ise ağırlık metro hatlarında. En son otuz civarında olan metro hatlarına birkaç yılda bir yenisi ekleniyor. Şehrin içinde ağ haline gelmiş bu metro trenleri, temizliği ve konforu ile dikkât çekiyor. Bu hatlar arasında ana istasyonlarda aktarma yaparak Tokyo’nun istediğiniz yerine makul zamanlarda gidebilmeniz mümkün. Ayrıca, istasyona giriş ve çıkışlarda ve bilet alımlarında sağlanan otomasyon sistemleri zaman kazandırıcı pratik çözümler üretmiş.

Bizde kaza ile gündeme gelen sözde hızlı trenin hızı Japonya’da sadece ekspres banliyö trenlerinin hızına yetişebiliyor. Çünkü dünyanın en hızlı ve kaliteli üstelik kırk yıldır hiçbir ölümcül kaza geçirmemiş Şinkansen trenleri saatte 300 km hızla her gün yüz binleri taşıyor.

Tokyo’da otobüsler genel olarak tren ve metronun gitmediği veya istasyonlar ile mahalle arasına seferlerde kullanılıyor. Toplu ulaşımdaki bu mükemmeliyetçiliğin henüz hiçbir metropolde bu düzeye geldiğini tahmin etmiyorum.

Eski Bizans şimdiki istanbul... Eski Edo şimdiki Tokyo... Bizans ile Edo arasında şehirleşme bakımından yaklaşık 1200 yıl fark vardır. İstanbul bu kadar Tokyo’dan önde iken nasıl oldu da şimdi şehircilik açısından gerisinde kaldı? Bu soruyu yeri gelmişken sorup değerlendirmesini başka zamana bırakıyorum. Tokyo’nun, İstanbul gibi kırsal kesimden aldığı göç ile nüfus patlaması yaşayan ve her metropolün başına gelen aşamalardan gecerek bu hale geldiği ortadadır. Ancak bir farkla ki toplu taşımadaki kalite ve mükemmelcilik ön plandadır.

Tokyo’da yaşamaya başladığım sene bir araba almaya karar verdim. Türkiye’de görmediğim bir Toyota spor araba modeli çok hoşuma gitmişti. Fiyatı o kadar ucuzdu ki, araba “beni al” diyordu. 35bin kilometredeki bu ikinci el araba Toyota ikinci el güvencesi ile satılıyordu. Karar verdim almaya. Ruhsat için neler gerekir derken, eğer bir park tapum veya park kira kontratım yoksa arabanın ruhsatını alamayacağımı söylediler. Düşünebiliyor musunuz! Önce arabanın park yerini almanız sonra arabayı almanız gerekiyor. Bu, arabaların akşamların evin önündeki yola park etme sorununu çözmüş görünüyor Tokyo’da. Zaten şehir içinde park ücreti 30 dakikası 3-6 dolar arası ve yola park etmenin cezası 150 doları buluyor. Buna bir de otoyolların kilometre başına 2-5 dolar otoyol ücreti eklenince zaten arabanıza ancak hafta sonu çocukları hayvanat bahçesine götürürken binmekten başka fazla bir seçeneğiniz kalmıyor. Şehirler arasında ise İstanbul-Ankara gibi bir mesafe Şinkansen trenlerle bir buçuk saatin altına inmiş durumda, üstelik gittiğiniz yerde arabaya ihtiyacınız olursa hemen istasyonda yapacağınız demiryolu indirimli kiralık araba hizmeti, eğer kırsal kesime giderseniz ulaşımınızı oldukça kolaylaştıracaktır.

İstanbul’un ulaşım sorunu nasıl çözülecektir?

Tokyo’dan verdiğim örnekler, İstanbul’un ulaşım sorununun nasıl çözüleceğinin ana hatlarını oluşturmaktadır. İstanbul’da vakit kaybetmeden yüksek standartta raylı taşımacılığın yatırımları artırılmalıdır. İlk etapta Bakırköy ile Tuzla arasında kalan bölgede oluşmuş karayollarına yeraltından paralel modern metro ve trenler bunu çözecektir. Ana hatlara sık aralıklarla ve geç saatlere kadar çalışan metro hatları şehre ayrı bir dinamizm getirecektir. Örneğin, ilk etapta Bakırköy’den Tuzla’ya kadar E5 karayoluna yeraltından paralel yapılacak hızlı metro ile ulaşım inanılmaz kolaylaşacaktır. Daha sonraki aşamada ise TEM yolunun altından yapılacak metro hattı İstanbulda şehir içi ulaşıma büyük ivme kazandıracaktır. Bu güzargahlarda hali hazırda ana istasyonlar bellidir. Yolcuların talepleri en çok bu istasyonlaradır. Buralardan içeri semtlere doğru ulaşımlar ilk etapta minibüs otobüs ile çözülebilir. Ancak daha sonraki aşamalarda ara metro hatları ile bu genel iki hat birbirine bağlanmalıdır. Yani İstanbul’un ana yollarının haritasının bir benzeri metro haritası olmalıdır. İşte o gün İstanbul’un ulaşım sorunu çözülecektir. Ayrıca, aracı olana park yeri zorunluluğu, şehir içi ve mahalle aralarında katlı otopark sayılarının artırılması gibi trafiğe yönelik çözümlerde eş zamanlı olarak üretilmelidir. Japonlar’ın İngiltere ile Fransa arasını bağlayan tüneli açtıkları makineler ile İstanbul metrosunun kazı işlemi bir seneden daha kısa sürede bitebilir. Ayrıca daha sonraki aşamalarda komşu iller Tekirdağ, İzmit, Adapazarı daha kullanışlı ve hızlı tren hatları ile bu metro hatlarına yolcu aktarma mümkün hale gelecektir. Ankara ile İstanbul arasını bir buçuk saate indirecek Şinkansenlerimiz de olur.

Bütün bu rüyanın gerçekleşmesi dileğiyle. Ben bu konuda bütün birikimimle İstanbul’a hizmet etmekte isterim. Bizi duyup dinleyen olursa tabi ki....