Sosyal
yaşamın içeriğini oluşturan gerçek, geçmiş ve gelecek arasındaki kıyas,
değerlendirme, takip ve kurgudan oluşan bütün bir oluşumdur. Herşey geçmişte
tasarlanır, geleceğe yorumlanır, kıyaslanır ve ya değerlendirilir. Bütün
bir yaşam bu çerçevede, yani geçmiş-gelecek indeksli düzende şekillenir.
Sosyal kurallar, ahlak kuralları, anayasa dahi bu çerçevede düzenlenmiştir.
Zaten toplumun temelini oluşturan bu üç yasa indeksli bir toplum, yasaların
oluşum nedeni olan kıstaslara mahkum olması da oldukça normaldir. Oysa
yaşanan ne geçmiş ne gelecek, sadece ve sadece an var. Anın birde
enerjisi mevcut değerlendire bilelim diye ama biz nedense enerjisini
yitirmiş bir geçmiş veya enerjisi henüz oluşmamış bir gelecek için
yaşamayı tercih ediyoruz veya ettiriliyoruz. Anı nasıl yaşarız yada anı
yaşamanın avantajları nelerdir? Bunlar bilinmediği için sorulmaz bile.
Anda bütünlük ve bütünlüğü kapsayan teklik mevcuttur. Orada; teklik
buyutu mevcut ve enerjisi maksimum. Bu enerjinin absorbesi tabi ki kolay değildir,
bu enerjiyi kaldıracak bir kapasitenin yaratılması mutlaka gereklidir. Bu
tamamiyle bir sürahiden bardağa su doldurmakla orantılı. Sürahideki
suyun çokluğunun bir anlamı yoktur, önemli olan bardağın alabildiği
su kapasitesi.
Evet
an da birlik, teklik, bütünlük mevcuttur. An'da kıyas, değer, yorum,
takip mevcut değildir. Varsa da manası, boyutu sosyal yaşamın ki ile
orantılı düzeyde değildir. O'rada iyi-kötü yoktur, çirkin-güzel, günah-sevap,
var-yok mevcut değildir. cennet-cehennem kavramları an'da mevcut değildir.
Ama anın enerjisi kaldırılabildiği taktirde. Yani sürahi ile bardağın
hacimleri dengeyi koruduğu sürece. Buna Ömer Hayyam çok güzel bir örnektir.
Yaşamı iki olgu ile geçmiş bir insan. Özel bir insandır O. Bir
alim,bir bilim adamı. Yaşamı bilim ve alemle geçen bir insan ve her
ikisinde de anda yaşayıp anın enerjisiyle birlikte teklikte yaşayan bir
insan. Yıldızları ölçmüş, tıpla ilgilenmiş, kimya, fizik,
matematikle uğraşmış, birikimlerini değerlendirmiş, kalan
zamanını , eğlencede yani aşkta, şarapta, ibadette geçirmiştir.
Aşkın ibadetle zıtlığı,
geçmiş ve gelecek için mevcuttur, bu zıtlıkların mesi anda yok edilir,
aynı Hayyam gibi anı yaşama
fırsatını, bu anı değerlendirebilecek bir ilim kapasitesine sahip kişiler
algılayıp değerlendirebilir. Bu kapasite de tabi ki ilimle gerçekleşir.
İlim, anın bilimidir. Tekliği kapsar. Sosyal mantıkla ulaşılamaz. Akıl
ve kalp onun rehberidir.
Sistem;
an da var, geçmişi yitmiş, geleceği henüz yoktur. Sistem her şeyi
kapsar. Görünür-görünmez, var-yok, yani algılanan-algılanamayan tüm;
an da mevcuttur. Bir çizgi karakteri hareket ettire bilmek için her
sayfaya bir öncekinden bir-iki salise sonra yapabileceği hareketi tasarlayıp
çizerek oluşturulan sayfaları, peş peşe hızlı bir şekilde çevirmek
gibi. Her görünen sayfanın ardından diğeri geldiği için canlılığa
sahip gibi görünen o çizgi karakter, sadece an da görüneniyle
mevcuttur. Bir önceki sayfa yitmiş, gelecek sayfa ise henüz var değildir.
Yaşamdaki gibi. Birde yaşamı genişletip değerlendirebilirsek, görsel
yaşamdan çıkıp,yani sadece beş duyu ile sahiplene bildiğimiz ortamın
dışından. Sosyal yaşamımızı etkileyen kişiler, nesneler ve bunların
etkisiyle oluşan olaylardır bizim dünyamız. Sosyal kültürle oluşmuş
bir mantıkla varız sistemde. Peki ya sistem...
Murat
Okçu
18/10/2000
