Çok değil bundan dört veya beş yıl önce
, Üsküdar Kadıköy arası ve Kadıköy Bağdat Caddesi hattında çalışan
koca koca , eskimişlikle /müzelik olma arasında gidip gelen Amerikan
arabaları vardı.
Sahibinin zevki ve titizliğine endekslenmiş
bir şekilde bazen binmekten zevk aldığınız bazen de size eziyet gibi
gelen bu kısa seyahatlerde orta koltukla arka koltuk arasına sıkıştırılmış,
katlanabilir koltuklara oturmak veya bir arkasına geçmek akrobatik
hareketlerle mümkün olmaktaydı.
Özellikle şoförün yanına oturduğumda ve
bir kişilik oturulacak yerde iki kişi olduğumuzdan, bir yandan vites
hareketlerini yapan adamı engellememek için dizimi vitesle organize bir şekilde
çalıştırırken, bir yandan da ibrelerinin her biri ölmeden önce ölmüş
müşirlere bakar, hareketsizliklerini hayatımın durağanlığı ile özdeşleştirirdim
ve sorardım kendi kendime:
Bu koca ve çoğu kirli arabalara neden
“DOLMUŞ” ismi verilmişti?..
“Dolmak” fiili
hayatıma, en çok ilkokul yaşlarımda, daha görmemişlik dönemlerimde,
gecekondu mahallemize bir türlü gelmeyen suyu evimizden yaklaşık beş yüz
metre ileride bulunan, hatta kendilerine has bir isimleri bulunan Acı Su ve
Tatlı Su çeşmelerinden büyük plastik kaplar ve ortalarına çakılmış
odunları kulp olarak kullandığımız yağ tenekeleriyle evimize su taşımak
için sıraya geçtiğimiz zamanlarda girmişti.
Nedense Tatlı Su önündeki kuyruk, Acı Su
önünde olandan daha uzun olurdu.
Ve “dolmak” fiili orada ilk defa kelime hazinemde önemlice yer etti.
Neden bu araçlara “Dolmuş”” denmişti
de “Dolacak” veya “Dolabilir” ya da “Dolar” denmemişti?..
Su tesisatları çekildi , evlerimizin odalarında
sular akmaya başladı ve artık Acı Su ile Tatlı Su kimsenin kabını
dolduramamanın hüznü ile, çeşmelerinden akan suyu kuruttular , en son gördüğümde
hayata küsmüş ve ancak duvarlarında birkaç siyasi propaganda sözcüğünün
eciş bücüş karalandığı bir köhneliğe bürünmüşlerdi.
“Dolma” fiili daha sonraki dönemlerde de
hayatımda karşıma çıktı. Ama bu sefer, çocukluğumda olduğu gibi saf
ve güzel değil; daha politik,
daha acımasız…
Arkadaşlarım okulda dolduruşa
getiriyorlardı , kız arkadaşlarım dışarıda dolduruşa getiriyorlardı
, siyaset adamları dolmuşa getiriyorlardı, medya gazete ve TV dolmuşa
getiriyordu, camilerde hocalar insanları dolmuşa getiriyor , öğreticileri
öğrenenlerini dolduruyorlardı , yine bir yerlerde suların odalara
girmediği evlerde ufak ve naif çocuklar vitaminsizliklerinin kendini ele
verdiği en belirgin yerleri olan soluk derili beyaz elleri ile bu sefer
daha modern kapları dolduruyorlardı.
Aslında bir ülkenin kültür seviyesinin
gerçek göstergesi ne okuduğu kitap , ne de kullandığı kelime sayısıdır.Günlük
yaşamda en önemli ölçü bence, “dolmuşa
gelmeme” oranıdır.
Tüm eğitim, öğretim sistemleri ve özellikle dinler, insanı dolmuşa
gelmemesi için yapılandırmalı , salt ve evrensel bilgileri alan insan,
veri tabanını oluşturduktan sonra, artık bu orijin yapılanma ile
olayları analiz edip , yorumlarını ona göre yapmalı, orijin bilgilerle
kendi gerçeğini doya doya yaşamalı idi.
Elbette bu çok zor ve çoğu zaman imkânsızdı
, özellikle telekomünikasyonun son derece hızlı ve etkin olduğu bu dönemde,
artık “dolmuşa gelmek” deyimi “kamuoyu oluşturmak”
şeklinde “rename” oldu; ancak ismi değişti, içeriği değil.
Bunun en açık örneği Sayın Sezer’in
bir kısım basın organının ve özellikle hükümetin , askerin oluşturmak
istediği “Kamuoyu” oyununa gelmeyip evrenselliği mutlak olan hukuk
ilkesinden sapmaması idi. Dolmuşa gelmemişti Sayın Sezer.
Kesinlikle bir bedeli olmalı idi dolmuşa
gelmemenin , bazen ödenmesi ağır olsa da...
Acı Suyun önü neden daha az kalabalık ,
Tatlı Suyunki neden daha kalabalıktı yıllar sonra anlamıştım.
Acı Su boğazları yakıyor , dilin tadını
bozuyordu, onunla ne çay ne yemek yapılıyor, sadece tuvaletler
temizleniyor , bulaşıklar yıkanıyor , bahçemizdeki güller sulanıyordu.
Tatlı Su ise herkes tarafından kolayca içiliyor ,herkesin
boğazından yağ gibi kayıyor, dillerinde tat bırakıyordu.
Tatlı Su herkesi dolmuşa getiriyor , Acı
Su pek rağbet görmüyordu. Ama nedense ben hep Acı Su kuyruğunda
buluyordum kendimi...
Belki
, talibi az olduğu ve çabuk sıra geldiği için, belki de hayatta beni
Dolmuşa Getirmek istemeyenlerin
ilki olduğu için…
Hayrettin
Zor
28/08/2000
