Utanma
ve sıkılma gibi anlamlara gelen hayâ, ahlâkî bir duygu olarak karşımıza
çıkıyor. Hayâ, fıtratı bozulmamış olan her insanda mevcut olan bir
duygudur. Bu yüzden kınanmayı gerektirecek bir amel işlediğinde tabiatı
gereği çekinir ve haya eder her insan. Bir defa hayâ perdesini yırtan
insanın ayıp, günah gibi bütün dinî ve ahlâkî öğretileri çiğneyip
ezmekten çekinmeyeceği ve insanî değerleri altüst edeceği gerçeği
bilinen bir husus. Bir çok ahlaki değerin yitirildiği ve içinin boşaltıldığı
günümüzde hayâ da bundan nasibini almıştır. Günümüz insanı için
haya kavramı pek fazla bir şey ifade etmese de Efendimizin buyurduğu gibi
o imanın bir şubesi. Utanmazsan dilediğini yap mealindeki hadis tarih
boyunca İslam toplumlarının ahlâkî zihniyeti ve terbiyesinin temel
dayanağı olmuştur. Bu yüzden hayâ, Müslüman’ın en belirleyici ahlâki
nitelikleri ve değer ölçüleri arasında yer alır.
Şüphesiz
haya kavramı etrafında söylenecek çok söz var. Ancak sözü fazla
uzatmadan Efendimizin bir hadisiyle bağlayalım: ‘Her dinin kendine özgü
bir erdemi vardır; İslâm’ın erdemi hayâdır.’
Selam
ve dua ile...
Selim
Çakıroğlu
(Yeni Dünya Dergisi editörü)
