M.Ö.
4.yyda Eski Yunan ve Roma anıtlarında sözü geçen,Sidonlu
Antipatros’un
kendi çağında, dünyanın bilinen sınırlarını belirleyen
yedi büyük ve güzel anıtı dünyanın yedi harikası olarak adlandırmıştır...
Mısır
Piramitleri:
Dünyanın
yedi harikasından günümüze kadar ulaşan tek eser, Mısır’daki
Keops Piramidi’ dir. Mısır’ın başkenti Kahira yakınındaki Nil
Nehri’nin batısında bulunan Gaza Yaylası’nda bulunmaktadır.
Keops
Piramidi’nin yanında biraz daha küçük olan Kefren ve Mikorinos
Piramitleri vardır. Ayrıca, içlerinde prenseslere ve Firavunun en yakın
yardımcılarına ait mumyaların bulunduğu beş piramit daha
mevcuttur. Büyük Piramit de denen Keops Piramidi, M.Ö. 2800 yıllarına
doğru hüküm süren Mısır'ın IV.Sülale devri hükümdarlarından
Keops'un mezarıdır. İkinci büyük piramit, Keops'un kardeşi olan ve
O öldükten sonra firavun olan Kefren'e , küçük piramit ise M.Ö.
2500'lü yıllarda hüküm süren Mikerinos'a aittir. Bunların en haşmetlisi
olan Keops Piramidi, dış görünüşü ile de "Dünyanın Birinci
Harikası" olma niteliğine hak kazanmıştır.
Piramitler
kral, kraliçe, prens heykellerini de içlerinde muhafaza etmektedir ve
bu eşsiz hazineleri saklamak için yapılmışlardır.
Piramidinin yüksekliği 138 metredir. Tepeden on metre kadar aşınmıştır.
Bazıları on- on beş ton ağırlığında olan 2.300.000 adet blok taşın
üst üste yığılmasıyla oluşturulmuştur. Bir kenarı 227 metre
olan dörtgen tabanı 50.524 metrekarelik bir alanı kaplar. Piramidin iç
ortasında, tepeden yüz metre
kadar aşağıda ve tabandan kırk metre kadar yukarıda firavunun odası
vardır. Firavunun mumyası, hazinesi ve özel eşyası bu odaya konmuştur.
Oda 10,5 metre uzunlukta, 5 metre genişlikte ve 6 metre yüksekliktedir.
Buraya elli metrelik bir dehlizden girilir. Biri kraliçeye ait olan,
iki oda daha vardır.
Tarihçi
Herodot'a göre, ağır granit blokları, piramidin üst bölümlerine
çıkarmak için 925 metre boyunda, 19 metre genişlikte bir rampa yapılmıştır.
Sadece
bu rampanın yapılması bile on yıl sürmüştür. Bu muazzam mezar,
üç ayda bir toplanan 100.000 esirin çalışmasıyla otuz yılda
tamamlanmıştır. Daha sonra da Keops ve eşinin mumyalanmış
cesetleri bu mezara yerleştirilmiştir.
Babilin
Asma Bahçeleri:
M.Ö.
450'li yıllarda tarihçi Herodot "Babil, yeryüzünde bilinen bütün
diğer şehirlerin ihtişamını aşar." demiştir. Herodot,şehrin
dış duvarlarının 80 kilometre uzunlukta, 25 metre kalınlıkta ve 97
metre yükseklikte olduğunu ve dört atlı bir arabanın gezinmesine
uygun olduğunu belirtmiştir. İç duvarlar, dış duvar kadar kalın
değildi. Duvarların içinde
som altından yapılmış büyük heykeller bulunan kaleler ve
tapınaklar vardı.
Şehrin
içinde ünlü Babil Kulesi bulunmaktaydı. Bu kule, Tanrı Marduk'a yapılan
bir tapınaktı ve cennete ulaşmak için göğe doğru yükseliyordu.
Babil M.Ö. 605’ten itibaren kırk üç yıl hüküm süren kral
Nebuchadnezzar tarafından sıla hasreti çeken karısı Amyitis'i neşelendirmek
için yaptırılmıştır.
Amytis,
Medes kralının kızıydı ve iki ülkenin müttefik olması amacıyla
Nebuchadnezzar ile evlendirilmişti. Onun geldiği ülke yeşil,
engebeli ve dağlıktı. Mezopotamya'nın bu dümdüz ve sıcak ortamı
onu depresyona itmişti. Kral, karısının sıla hasretini gidermek için
onun memleketinin bir benzerini yapmaya karar verdi. Yapay dağlar ve
suların akacağı büyük teraslar yaptırdı. Coğrafyacı Strabo'nun
M.Ö. birinci yüzyıldaki tanımlamasına göre, bahçeler birbiri üzerinde
yükselen kübik direklerden oluşuyordu. Bunların içleri çukurdu ve
büyük bitkilerin ve ağaçların yetişebilmesi için toprakla
doldurulmuştu. Kubbeler, sütunlar ve taraçalar pişmiş tuğla ve
asfalttan yapılmıştı. Yüksekteki bahçeleri sulamak için Fırat
Nehri’nden zincir pompalarla yukarılara su çıkarılıyordu. Zincir
pompa, biri yukarıda, diğeriyse su kaynağında bulunan iki büyük
volana gerili, üzerinde
kovalar bulunan bir sistemdi. Nehirden dolan kova yukarıya çıkıyor
içindeki suyu havuza boşaltıp tekrar nehre dönüyordu. Bu şekilde
üst seviyelere taşınan su, bahçeleri sulayarak teraslardan aşağıya
doğru akıyordu.
Yunanlı
tarihçi Diodorus'a göre, bahçeler yaklaşık 120 metre genişlikte,
120 metre uzunluğunda ve 25 metre yüksekliğindeydi.
İstilalar
yüzünden sönmeye başlayan şehir, özellikle Pers Kralı Keyhüsrev'in
Babil'i fethetmesinden sonra sönmeye başlamış, M.S. 5 ve 6. Yüzyıllarda
kumlara gömülmüş ve bir kum dağı haline gelmiştir. Bu şehrin içindeki
tapınakların ve asma bahçelerin kalıntıları ancak 20. yüzyılda
yapılan kazılarla meydana çıkarılabilmiştir.
Artemis
Tapınağı:
Tanrıça
Artemis adına ilk türbe M.Ö.800'lü yıllarda Efes'teki nehrin yakınındaki
bataklık kıyıya yapılmıştı. Diana da denen Efes tanrıçası
Artemis, Yunan Artemis'iyle aynı değildi. Yunan Artemis’i akralı
Croesus, M.Ö.550'de Efes'i ve Anadolu'daki diğer Yunan şehirlerini
fethetti.
Bu
savaş sırasında mabet tahrip oldu. Croesus, mimar Theodorus'a daha öncekilerin
hepsini gölgede bırakan yeni bir mabet yaptırdı. Yeni tapınak öncekinin
dört katı büyüklükte 90 metre yükseklikte ve 45 metre genişlikteydi.
Masif
bir çatı, yüzden fazla taş sütunla destekleniyordu.
M.Ö.
356'da Herostratus adlı biri tarafından çıkarılan bir yangında
yanarak tahrip oldu. Bundan kısa bir süre sonra o günün en ünlü
heykeltraşı olan Scopas'lı Paros tarafından yeni bir mabet yapıldı.
Romalı tarihçi Pliny'ye göre yeni tapınak, 130 metre uzunlukta ve 68
metre genişlikteydi. Tavanı, yükseklikleri 18 metre olan 127 adet sütun
destekliyordu. İnşaat 120 yıl sürmüştü.
Büyük İskender M.Ö.333'de Efes'e geldiğinde tapınağın inşaası
hâlâ devam ediyordu.
M.S.
57'de St. Paul Hristiyanlığı yaymak için Efes'e geldi. O kadar başarılı
oldu ki, bundan, şehrin demircisi ve tapınaktaki heykellerin
sahiplerinden birisi olan Demetrius büyük bir korkuya kapıldı. Çünkü
Demetrius tapınaktaki heykellerin bir kısmının sahibiydi ve her yıl
tapınağa hacca gelenlerden iyi bir geliri vardı ve insanların dinini
değiştirmesi demek onun geçimini kaybetmesi anlamına geliyordu.
Birlikte ticaret yaptığı diğer kişileri de yanına alan Demetrius
heyecan verici ve "Yaşasın Efesliler'in Artemisi" diye biten
bir söylev yaptı ve halkı galeyana getirdi. Hemen sonra St. Paul'un
yardımcılarından ikisini tutukladılar. Bunu bir isyan takip etti.
Sonuçta St.Paul, tutuklanan yardımcılarıyla şehri terk etti ve
Makedonya'ya geri döndü.
M.S.262'de
Gotların bir akını sırasında büyük Artemis tapınağı yakılıp
yıkıldı. Bir yüzyıl sonra Roma İmparatoru Constantine şehri
yeniden inşaa ettirdi. Fakat Hıristiyan olduğu için tapınağı
restore ettirmedi. Constantin'in çabalarına
rağmen, Efes eski günlerine dönemedi. Çünkü gemilerin demirlediği
liman yok olmuştu. Nehrin taşıdığı alüvyonlar tarafından deniz
şehirden uzaklaşmıştı. Zamanla şehir sakinleri kenti terk ettiler.
Mabedin kalıntıları başka yapıların ve heykellerin yapılmasında
ve özellikle Ayasofya Kilisesinin yapımında kullanıldı.
British
Museum'dan John Turtle Wood, 1863'de tapınağı araştırmaya başladı.
1869'da
6 metre derinlikte, çamurların içinde tapınağın temellerini buldu.
Bulduğu
heykelleri ve bazı kalıntıları British Museum'a götürdü.
1904'te
yine aynı müzeden D.G. Hograth'ın liderliğindeki bir ekip kazılara
devam ettir ve sitede birbirinin üzerine inşaa edilen beş tapınak
olduğunu keşfettiler. Bugün gelen ziyaretçilere tapınağın yerini
belli etmek için, bataklık halinde olan bölgeye sadece bir tek sütun
dikilmiştir.
Olimpos’taki
Zeus Heykeli:
Eski
zamanlarda Yunanlılar'ın en büyük festivali, "Tanrıların Kralı
Zeus" onuruna düzenlenen Olimpiyat Oyunlarıydı. Bugünkü
Olimpiyat oyunlarına benzeyen bu müsabakalarda Anadolu, Suriye, Mısır,Yunanistan
ve Sicilya'dan atletler yarışırlardı. Olimpiyatlar ilk kez M.Ö.
776'da başladı. Oyunlar dört yılda
bir düzenleniyordu ve Yunan şehir devletlerinin bütünlüğünü sağlamaya
yardımcı oluyordu. Yunanlılar,Yunanistan'ın batı kıyısında
Peloponnesus denen bölgedeki Olimpos'ta Zeus adına bir tapınak yaptırmışlardı.
Kutsal oyunlar süresince, şehir devletleri arasındaki savaşlar
kesiliyor ve oyunlar için Olimpos'a (Olympia) gidecekler için güvenli
bir geçiş imkanı sağlanıyordu.
Oyunların
yapıldığı yerde bir stadyum ve kutsal bir koruluk vardı. Yunanlılar
ilk zamanlarda basit bir yapısı olan tapınağın yerine, zaman içinde
oyunların öneminin artmasıyla, yeni ve tanrıların kralının adına
yaraşır bir tapınak yapmak istediler. Bunun için Elis'li Libon yeni
bir tapınak yapmaya başladı ve M.Ö. 456'da Zeus tapınağı
bitirildi.
Tapınak
dikdörtgen bir platform üzerine inşa edilmişti. Binanın yanlarında
yer alan on üç adet büyük sütun, tavanı destekliyordu. Her köşede
altışar sütun vardı. Üçgen şeklindeki tavan, heykellerle
doldurulmuştu. Kolonların üzerindeki pedimentler, Heracles'in
heykelleriyle süslüydü. Tapınağın içerisinde tanrıların kralı
Zeus'un görkemli bir heykeli yer alıyordu.
Heykeli,
Atina'daki Parthenon tapınağı için Athena heykelini yapan Phidias
yapmıştır. Heykel, tapınağın batı ucuna yerleştirilmişti. 7
metre genişlikte ve yaklaşık 12 metre yüksekliğindeydi. Zeus, özenle
hazırlanmış tahtında oturur şekildeydi.
Başı neredeyse tavana değiyordu. Sağ elinde zafer tanrıçası Nike'ı
tutuyordu. Sol elindeyse çeşitli
metallerden kakmalarla süslü ve üzerinde kartal olan bir hükümdar
asası vardı. Zeus'un oturduğu, altın, abanoz, fildişinden yapılmış
ve değerli taşlardan kakmaların bulunduğu taht, heykelin kendisinden
daha etkileyiciydi. Üzerinde, Yunan tanrılarının ve sfenks gibi
mistik hayvanların oyma figürleri yer alıyordu.
Heykelin
derisi fildişinden, sakalı, saçları ve elbisesi altındandı. Tasarım,
bir ahşap çerçeveye altın ve fildişi levhaların tutturulmasıyla
yapılmıştı.
Olimpos'un
havası çok fazla nemliydi. Bu yüzden fildişi levhaların çatlamaması
için tapınağın altındaki özel havuzda bulundurulan bir yağ ile sürekli
yağlanıyordu.
Roma
imparatoru I. Theodosius, M.S.255 yılında, bir dinsiz adeti olduğu
gerekçesiyle olimpiyatları durdurdu. Daha sonra zengin Yunanlılar,
heykeli Bizans'a taşıdılar. Heykel, M.S.462 yılında çıkan bir
yangında yok oldu.
Olimpos'ta
1829'da Fransızlar tarafından burada bulunan bazı heykel parçaları
Paris'te Louvre müzesinde sergilenmektedir.
Bugün,
bölgedeki stadyum restore edilmiştir. Zeus tapınağıyla ilgili birkaç
sütun haricinde hiçbir şey kalmamıştır. Heykel ise tamamen yok
olmuştur. Ancak, o döneme ait bulunan paralar üzerindeki resimlerden,
mabedin şekli hakkında ipuçları elde edilebilmiştir.
Kral
Maosoleus’un Mezarı (Bodrum)
Bu
mezar, Kraliçe Artemis tarafından kocası Mausoleus (Mozoles) için
yaptırılmıştır. Karia Kralı Mausoleus, o zamanki adı Halikarnas
olan Bodrum (O zamanlar bu bölge Karia olarak anılıyordu) bölgesinde,
M.Ö. 377-353 yılları arasında hüküm sürmüştür.
Mezarın
kaidesi 25 x 30 metre idi ve İyon stilinde sütunlarla süslenmişti.
Tepesinde
dört atlı
bir zafer arabası bulunuyordu. Basamaklı bir piramit görünümündeydi.
Anıtın
tepesindeki savaş arabasında, Kral Mousoleus ve karısının yan yana
oturmuş heykelleri vardı. Dörtnala sürdükleri atların çektiği o
arabayla unutulmazlığa doğru yol alıyor gibiydiler.
Anıtın,
araba heykeliyle birlikte yüksekliği 45 metreyi geçiyordu. Duvarları
kabartmalarla
süslüydü. Sütunlar arasında birçok güzel heykel vardı.
150
yıl kadar önce Mozoleyi meydana çıkaran İngiliz arkeologları
heykel ve kabartmaları alıp gitmişlerdir. Bu yüzden anıtın yeri
bile zor belli olmaktadır. Şimdi bunlar British Museum'da
sergilenmektedir.
Rodos
Heykeli:
Rodos'un
ilk sakinleri olan Dor'lar, Argos'tan gelen denizci bir kavimdi ve güneş
ilahı olan Helios'a taparlardı. Dor'lar Rodos'ta en parlak devrini M.Ö.
3. asırda yaşayan bir medeniyet kurdular. Mısır ve Fenike'nin ürünlerini
alıp satarak zengin oldular. Adayı kültür-sanat merkezi, güzel konuşma
ve felsefe okulu haline getirdiler.
Dor'lar,
Makedonya Kralı Demetrios'la yaptıkları bir savaşı kazandıktan
sonra, zafer anıtı olarak ve ilahları Helios'a şükran borçlarını
ödemek için, Rodos Limanı’nın girişine büyük bir Helios heykeli
yaptılar. M.Ö.281-280 yılında yapılan 32 metre yüksekliğindeki bu
tunç heykel, elinde bir meşale tutuyordu.
Bu
haliyle Newyork Limanı’ndaki Hürriyet Heykeli'ni andırıyordu.
Rodoslular
bu heykelin kendilerini ve adayı koruduğuna inanırlardı. Bu nedenle
her yıl "Helicia" denilen şölenler düzenler, bu heykelin
dibinde dört atlı bir arabayı denize atarlardı. İnanışlarına göre,
Helios böyle bir arabayla dünyayı dolaşarak insanları gözetlerdi.
Rodos
heykeli, ancak elli yıl ayakta kalabilmiş ve M.Ö. 223 yılında bir
depremde yıkılmıştır ve parçalanıp,eritilmiştir. Rodos Kolossosu
da denilen bu anıtın heykeltraşı Lindoslu Khares'ti. Lindos, Rodos
Adası’nın üç büyük kasabasından biridir.
Günümüzde
gerçeği yansıttığı kuşkulu kopyalarından tanınmaktadır.
İskenderiye
Feneri:
Mısır'da
İskenderiye Limanı'nın karşısındaki Pharos Adası üzerine
yapılmıştı. Romalılar Mısır'ı ele geçirdikten sonra burada
Ptolemaios (Batlamyus) olarak anılan bir devlet kurmuşlardı. İnşası
M.Ö. 285-246 yılları arasında süren Fener, bu devletin ilk iki kralı
Ptolemy-Batlamyus-Soter ve Ptolemy tarafından yaptırılmıştı.
Kaidesi
ile birlikte 135 metre yüksekliğinde olan fener, beyaz mermerden yapılmıştı.
Tepesinde bulunan, tunçtan yapılmış büyük bir ayna 70 kilometre
uzaklıktan görülüyor ve limana giren gemilere rehberlik ediyordu.
Üç
bölümden oluşan fenerin mimarı Knidos'lu Sostratus'tur. Alt bölümü
dikdörtgen şeklinde ve yaklaşık 55 metre yüksekliğindeydi. Orta bölüm,
yukarıya doğru giden rampası olan bir silindir şeklindeydi. Yaklaşık
27 metre yüksekliğindeydi. Üst bölüm ise silindir şeklindeydi ve
üzerinde alevin bulunduğu bir odası vardı.
İskenderiye
Feneri, antik çağın yedi harikası içinde günlük yaşam için
kullanılan tek eserdir. Ayrıca yedi harikanın ve gelmiş geçmiş
deniz fenerlerinin en yüksek olanı da bu fenerdir.
Üst
kısmı M.S. 955 yılında bir deprem ve fırtınada kopan fenerin gövde
kısmı da 1302'de başka bir depremde yıkıldı. 1500 yılında ise bu
yapıya ait kalıntılar tamamen yok oldu.
Dünyanın
7 Harikasının Yeni Adayları :
Çin
Seddi
Tac
Mahal (Hindistan)
El
Hamra Sarayı (İspanya)
Versailles
Sarayı ve Bahçesi (Fransa)
Easter
Heykelleri (Şili)
Kremlin
Sarayı ve Kızıl Meydan (Rusya)
Maya
Piramitleri (Meksika)
La
Sagrada Familia Katedrali (İspanya)
Sydney
Opera Binası (Avustralya)
Golden
Gate Köprüsü (ABD)
Empire
State Gökdeleni (ABD)
Machu
Picchu Harabeleri (Peru)
Angkor
Wat Tapınağı(Kamboçya
Potala
Sarayı (Tibet)
Sana
Kenti
Timbuktu
Kenti (Mali)
Ayasofya
Camii (İstanbul)
Colosseum
(İtalya)
Pisa
Kulesi (İtalya)
Doçlar
Sarayı (İtalya)
Aachen
Katedrali (Almanya)
Eyfel
Kulesi (Fransa)
Hürriyet
Heykeli (ABD)
El
Hamra Sarayı (İspanya)
