Geçmişten
günümüze kadar “evrende Kaos var mı,yok mu?” sorusu, beyinleri
devamlı meşgûl etmiş, ama modern bilimin gelişmesiyle daha somut bir
anlam kazanmıştır.
Kaosun
sözlük anlamı, “kargaşa, düzensizlik” tir. Kargaşa ve düzensizliğin
olduğu bir yerde de her şey bir rastlantı şeklinde gelişir. Bunu daha
iyi anlamamız için bazı temel kavramları bilmemiz gerekmektedir.
Bunlardan ilki Entropi ilkesidir. Termodinamiğin II. kanunu olarak da
bilinen bu ilke, düzensizliğin bir tanımıdır. Örneğin, sıcak suya
buz koyduğumuzda, su buzu eritir. Çünkü sıcak olan kısımdan, soğuk
olan kısma doğru ısı akımı, aralarındaki sıcaklık farkını
dengeleyene kadar yavaş yavaş buzu eritecektir. Dengeye ulaştığında
ise, sistem tamamlanır ve buz tamamıyla erimiş olur. Kapalı bir sistemde
ısı, daima sıcak olan noktadan, soğuk olan noktaya doğru akar. Bunun
tam tersi imkânsızdır; tıpkı zamanın yönü gibi. Dolayısıyla, ilk
durumdaki Enerji organize ve düzen halinde iken, ısı akımı ile beraber
dağılmaya ya da düzensizliğe doğru hareket eder. Entropi bu düzensizliğin
ölçümünü bize verir ve ölçünün artması da düzensizliğin artması
demektir. Bunu başka bir örnekle şöyle açıklayabiliriz: Elimize otuz
tane bölmesi bulunan bir kutu alalım. İçine rastgele her biri bir bölmeye
karşılık gelecek şekilde üç tane boncuk koyalım. Boncukların
istenilen üç bölmede bulunma ihtimali, A olsun. Bölmelerin sayısını
artırdığımızda, ihtimal bir önceki A sayısına göre artarken,
belirliliği de azalacaktır. Yani bu artım bize,bir durumun önceki duruma
göre düzensizliğinin artacağını gösterir.
Aynı şekilde, Big-Bang’le başlayan evrenimiz de genişlemeyle birlikte,
bir andaki durumunun bir önceki durumuna göre düzensizliği artarak tüm
enerjisi her noktada tamamen denk hale gelene kadar Entropisini maksimum
derecesine yükseltip hiçbir olay gerçekleşmeyecek duruma geldiğinde
duracaktır.
Entropiye destek veren ikinci ilke ise, Antropik ilkedir. Bu ilkeye göre de
Tabiat bir evren yapmak için sonsuz sayıdaki olasılıklardan birini seçip
(ki seçmiş) bugünkü şartları oluşturmuştur. Yani evren, sonsuz
ihtimaller içinde tesadüflere bağlı olarak algıladığımız şekliyle
var olmuştur.
Klasik
bilim de her şeyi, parçalı belirli bir düzen içinde oluşturulmuş ve
parçalı, düzensiz, rastlantısal olarak iki kategoriye ayırır. Yere
savrulan bir avuç kahve tanesinin oluşturduğu düzen, bir patlamanın ardında
oluşan döküntü ve bir rulet tekerleğinin ortaya çıkardığı rakam
dizinleri hep düzensizdir. Kar taneleri bilgisayarlar ve canlıların hepsi
ise düzenli birimlerdir. Antropik ilke açısından, evrendeki düzenli
olan şeylerin düzensizlik içinde mevcut iken, Entropi ilkesinin gereği
olarak da bu düzenli şeylerin zamanla düzensizliğe dönüşeceğini göstermektedir.
Halbuki düzensizlik kavramı, var kabul ettiğimiz düzene göre mevcuttur.
Aksi de doğrudur. (Zaten matematikçiler de rastgeleliğin formülünü
bulamamışlardır. Olanlar da varsayımdan ibarettir) Tıpkı bir zar attığımızda
istenilen sayının altıda birlik bir ihtimalle gelmesinin belirlenebilir
uzay içinde olması ile… İndeterminist yasalarla tanımlanan kuantum
fiziğinin, determinist yasalarla tanımlanan klasik fiziğe göre olması
gibi.
Buna Neils Bhor “Klasik bir alan olmadan kuantum süreçlerini tanımlamak
anlamsızdır.” diyerek birinin diğerine göre mevcut olduğunu söylemiştir.
Bununla beraber, yeni Fiziğin ortaya koyduğu Shördingerin kedisi,
Haysenbergin belirsizlik ilkesi ve David Bhom un Hologram teorisi uyarınca,
evrenin parça parça şekilde olmayıp, parça adı altında olanın tümün
yansıması olduğu, madde ve zihin diye iki ayrı şeyin olmadığı,
maddenin zihnin bir hali olması dolayısıyla zihinden bağımsız evrensel
yasaların oluşturulmayacağı düşünülebilir.
Böyle
bir evrende ise, Entropi ilkesi de, Antropik ilke de çöker. Bu da bize
evrende düzenden düzensizliğe doğru giden bir Kaos durumunun olamayacağı
gibi, düzensizlik gibi görünen bir sistemin içinde bir düzenin de
olamayacağını başka bir değişle Kaos kavramının kendisinin
olamayacağını söyler. Çünkü Kaos durumunu oluşturan,
zihindir. Böyle olması da gerekir; çünkü bir sonucun sonsuz nedeni
olabilir (*)
;
ama sonsuz olanı tamamıyla açıklayabilecek hiçbir teori yoktur. Sadece,
bu sonsuzluk içinde zihnin var kabul ettikleri olabilir. Bu durumda da Büyük
birleşik Teoreminin (Her şeyin Teorisi) tanımlanması da ne kadar gerçekçi
olur acaba?
Kenan
Keskin
20/04/2000
(*)
Kalabalığın tam ortasına,yukarıdan,içinde aslan olan bir kafesi
indirip kafesi açtığımızda, merkezden dışa doğru bir hareketlenme
olacaktır. Hiçbir şeyden haberi olmayan biri için
bunun aslanın uyguladığı fiziksel bir kuvvet mi yoksa halkın
bildiği bir gerçekten dolayı mı ya da….vb gibi
birçok nedeni olacaktır.
