[KELİME-İ MÛSEVİYYE'DE MÜNDEMİC "HİKMET-İ ULVİYYE" BEYÂNINDA OLAN FASTIR]

İmdi Mûsâ (a.s.) kuvâ-yı fa'âleyi cem" etmekle, ancak ervâh-ı kesîrenin mecmû'u olduğu halde doğdu: Zîrâ sağîr kebîrde müessirdir. Sen çocuğu görmez misin? Hâssıyyetle büyükte tasarruf eder. Binâenaleyh kebîr kendi riyâsetinden ona nâzil olup onunla mülâabe eder ve ona çocukça söyler ve ona onun aklıyla zâhir olur. Böyle olunca o, onun taht-ı teshîrindedir. Halbuki o, vâkıf değîldir. Ondan sonra onu kendi terbiyesine ve himâyesine ve mesâlihinin tefakkudüne ve temînine meşgûl kılar, tâ ki sadrı dıyk olmaya. İşte bunun hepsi sağîrin kebîrde olan fiilindendir ve bu makâmın kuvvetinden nâşîdir. Zîrâ çocuk Rabb'ine hadîs-i ahddir, çünkü yeni olmuştur. Halbuki kebîr eb'addir. İmdi Allah Teâlâ'ya akreb olan kimse, Allah Teâlâ'dan eb'ad olan kimseyi teshîr eder. Nitekim, mukarrabîn olan pâdişâhın havâssı, ona mukarrabiyyetlerinden dolayı eb’ad olanları teshîr ederler. Resûlullah (s.a.v.) nüzûlü vaktinde kendisini yağmura ibrâz ederdi ve onun isâbet etmesi için başını açardı ve "Onun Rabb'ine olan ahdi yenidir" buyurur idi. İmdi bu Nebî’nin bu ma'rifet-i billâhına bak ki, onu ne şey ecell ü a'lâ ve evzah eyledi! Şu halde yağmur, Rabb'ine onun kurbu olduğu için, efdal-i beşeri teshîr eyledi. Binâenaleyh vahy ile nâzil olan resûl gibi idi. Böyle olunca onu hâl ile bizâtihi da'vet etti. Rabb'inden ona getirdiği şey ona isâbet etmek için, kendini ona ibrâz eder idi. İmdi ondan ona isâbet eden şey sebebiyle onun için fâide-i ilâhiyye hâsıl olmasa idi, kendi nefsini ona ibrâz etmez idi. Bu risâlet, suyun risâletidir ki, Allah Teâlâ diri olan her şeyi ondan halk eyledi. İyi anla! (2).

Ya'ni Mûsâ (a.s.) kendisine kuvâ-yı fa'âle (etkin, faal kuvveler) mesâbesinde (derecesinde) bulunan etfâl-i maktûlenin (ölmüş çocukların) ervâhını (ruhlarını) cem' etmekle (toplamakla), bu ervâh-ı kesîrenin (çok ruhların) hey'et-i mecmûası (bütün hepsinin tamamı) olduğu halde doğdu. Zîrâ (çünkü) çocuk büyükte tasarruf etmek  sûretiyle müessirdir (etkilidir). Sen çocuğun hâcet-i tufûliyyeti (çocukluk ihtiyaçları) ile büyükte fâil (etki eden, istediğini yapan) ve mutasarrıf olduğunu (tasarruf ettiğini, kullandığını) görmez misin? İşte çocuğun  mertebesine tenezzül edip (inip) onunla oynaşır ve onun "su" diyeceği yerde "buva" ve "taâm" (yemek) diyeceği yerde "mama" ve "sıcak" diyeceği yerde de "cıs" der. "İyi"ye "cici" ve "fenâ"ya "kaka" sözleriyle çocukça söyler ve ona çocuğun akli derecesinde gürünür. İşte    كلموا الناس على قدر عقولهم    buyrulması da bu hakîkate müsteniddir (dayanmaktadır). Böyle olunca büyük küçüğün taht-ı teshîrindedir (tesiri, etkisi altındadır). Hakîkat böyle iken büyük, çocuğun taht-ı teshîrinde (tesiri  altında) olduğuna vâkıf (bilinçli) değildir, ya'ni bundan gâfildir (habersizdir). Çocuk büyüğü kendi mertebesine tenzîl ettikten (indirdikten) sonra, o büyüğü kendi terbiyesine ve himâyesine (korunmasına) ve mesâlihinin (işlerinin) tesviyesine (düzeltilmesine) ve gönlü darlaşmamak için kendisinin te'nîsine (alıştırılmasına, munis kılınmasına) meşgûl kılmak sûretiyle de teshîr eder (tasarruf eder).

İşte bu zikrolunan (anlatılan) hallerin cümlesi (hepsi), küçüğün büyükte olan te'sîrinden (etkisinden) ve bu tasarruf tufüliyyet (çocukluk) makâmının kuvvetinden nâşîdir (dolayıdır). Çünkü çocuğun Rabb'ine ittisâli (bitişik olduğu) zamânı yenidir ve o yeni vücûd (varlık) bulmuştur. O Rabb'ine karîbü'l-ahddir (andı, sözleşmesi yakın zaman da olmuştur).  Böyle olunca Allah Teâlâ'ya en yakın olan Allah Teâlâ'dan en uzak olanı teshîr (etkiler, tasarruf) eder. Bunun bu âlemde (dünyada) misâli (örneği) zâhirdir (görülmektedir). Selâtîn-i sûriyyenin (siyasi saltanat sahiplerinin (sultanların) ) mukarrabîn (yakınları) olan havâss-ı bendegânı (saygın hizmetkârları), o pâdişâha olan kurblerinden (yakınlıklarından) dolayı pâdişâhın daha uzak olan bendegânını (hizmetkarlarını) teshîr ederler (kendilerine itaat ettirirler, onlarda tasarruf ederler).

Resûlullah s.a.v.) Efendimiz yağmur yağarken vücûd-ı şerîflerini (mübarek vücutlarını) yağmura tutarlar ve yağmur isâbet etmek için, mûbârek başlarını açarlar ve sebebi kendilerinden istifsâr olundukda (sorulduğunda) : "Rabb'ine olan ahdi (yemini) yenidir" buyururlar idi. Sen bu hâtem-i enbiyâ (nebilerin sonuncusu) (s.a.v.)’in şu ma'rifet-i billâhına (Allah bilgisi hakkındaki ilmine) bak ki, o ma'rifet (ilim) ne ecelî (büyük, ne ulu) ve ne a’lâ (yüce) ve ne evzahdır (açıktır)!Yağmur, Rabb'ine zamânen (zaman bakımından) karîbü'l-ittisâl (bitişikliği yakın) olduğu için, efdal-i beşer (insanların en üstünü) olan (S.a.v.)’i teshîr eyledi (etkiledi).Binâenaleyh (bundan dolayı) yağmur cenâb-ı Peygamber'e vahy ile nâzil olan (inen) resûl, ya'nî Cibrîl (cebrail) (a.s.) gibi idi. Meleğin lisân-ı- vahy (vahiy dili) ile daveti gibi, yağmur dahi cenâb-ı Peygamber'i lisân-ı hâl (hal dili) ile bizâtihî (kendinden, özünden) da'vet eyledi. Zîrâ (çünkü) kümmel (kamiller), havâss-i zâhir (dış duyular (beş duyu) ile idrâk ettikleri şeyin kâffesinde, (hepsinde) kendilerine hazret-i ilâhiyyeden (ilahi mertebeden), suver-i mahsüsâtta (somut suretlerde) nâzil olan (inen) ma'nâları bulurlar. Husûsiyle (özelliğiyle) "yağmur" hazret-i ilâhiyyeden (ilahi mertebeden) nâzil olan (inen)  "ilm"in sûretidir. Ve yağmura "ibrâz-ı nefs" (kendini gösterme) rûh-ı kâmilin (kamil ruhun) kendi üzerine ifâza olunan (feyizlendiren) feyzin telakkîsine (kabulüne) ve "keşf-i re's" (başını açmak) dahi zuhûr-i hakâyık (hakikâtlerin ortaya çıkması) ve ulûmdan (ilimlerden) mevâni'in (engellerin) ref’ine (kalkmasına) ve maâni-i külliyye (tümel manaların) ve cüz'iyyenin (kısım, cüz manaların) mahall-i zuhûru (açığa çıktığı yer) dimâğ (şuur) olduğuna işârettir. Nasıl ki vicdâniyyâtın (vicdan ile ilgili şeylerin) mahall-i husûlû (çıktığı yer) "kalb"dir. İmdi (buna göre) Râbb'inden cenâb-ı Peygamber'e getirdiği hayât ve ilim ve feyz-i ilâhi (ilahi feyz) kendilerine isâbet etmek için vücûd-ı şerîflerini (mübarek vücutlarını) yağmura ibrâz eder (gösterirler) idi. Binâenaleyh (bundan dolayı) yağmurdan (S.a.v.) Efendimiz'e isâbet eden feyz-i ilâhi (ilahi feyz)  sebebiyle, o yağmurdan kendileri için fâide-i ilâhiyye (ilahi fayda) hâsıl olmasa (oluşmasa) idi, vücûd-ı şerîflerini (mübarek vücutlarını) yağmura ibrâz etmez (göstermez) idi. Yağmurun bu risâleti (elçiliği, resullüğü) suyun risâletidir (elçiliğidir, resullüğüdür) ki, Allah Teâlâ hazretleri Kur'ân-ı Kerîm'de    وَجَعَلْنَا  مِنَ الْمَاء كُلَّ شَيْءٍ حَيٍّ    (Enbiyâ, 21/30) âyet-i kerîmesinde beyân buyurduğu (bildirdiği) üzere hayât sâhibi olan her şeyi sudan halk eyledi (yarattı). Bu hikmeti (ilahi gayeyi, gizli sırrı) iyi anla!

Devam edecek