|
 
ASTRONOMİ-TEKNOLOJİ-FİZİK
Ardımızda bırakmış olduğumuz 2003 yılı içerisinde, birçok
alanında üzücü ve sevindirici olaylar gerçekleşti. Bunlardan en
akılda kalanı ve tabi ki üzücü olanı, 1 Şubat 2003 günü havada
infilak eden Columbia uzay mekiği faciası oldu.
Diğerleri sevindirici kısmına giriyor. Neden bilmiyorum, ama
bilim alanında, özellikle de astronomi alanındaki gelişimler,
hatırlayabildiğim en eski hatıralarımda yer edinmiştir. Evimde
1983 ve civarı yıllardan Bilim ve Teknik dergisinin bazı
sayıları hâlâ duruyor. Ve o kitapları okurken aldığım hazzı
şimdi bile hatırlayabiliyorum. Tabi o dergileri sonraki yıllarda
okumuştum, 1983’ te konuşmaya belki de yeni başladığımdan.
İlginçtir ki o dergilerden birinde “Apollo Faciası” olarak
tarihe geçen olayın başlangıcı, yani uzay mekiğinin
fırlatılışının resmi vardı. Bugün ise “Columbia Uzay Mekiği
Faciası” adında yeni bir sayfa var tarihte.
Demek istediğim, bazı insanlar bu üzüntü ve sevinçleri bilfiil,
gerçekten yaşıyor. Bazıları ise sadece bu yenilikleri kullanıyor
ve belki de o zaman sevindiklerini fark ediyorlar. Yeni bir cep
telefonu modeli, tıp alanındaki bir buluş, Mars’ a uzay aracı
göndermek gibi yeni bir girişim, fizik alanındaki yeni teoriler
bir insanı nasıl sevindirmez ki!.. Her birimiz, bu olayların
ilgimizi cezbeden herhangi birini görüyor, biliyor ve
seviniyoruz.
İşte, size
sevinmeniz için bazı fırsatlar:
Teknoloji...
- Renkleri hızla
değiştirebilen sıvı tabanlı piksellerin yeni türleri, esnek
elektronik kağıtlar üzerine renkli video görüntülerinin
gönderilmesinde yapıtaşı görevi görebilir.
- Kurama dayanan hesaplamalar, titanyum bazlı alaşımların
üretilmesindeki hataları ortadan kaldırdı ve daha üstün
niteliklere sahip alaşımlar elde edildi.
- Ultra ince pozitif ve negatif yüklü maddelerin araya eklenmesi
şeklindeki çok basit bir kaplama yöntemi, gıda korunmasından
enerji üretimine kadar birçok alanda kullanım sunuyor.
Matematik ve
Bilgisayarlar...
-
Bir Rus matematikçi, üç boyutlu uzayların
şekillerine ilişkin Poincaré varsayımının kanıtını bulduğunu öne
sürdü, ancak kanıtın doğru olup olmadığı hâlâ belirli değil.
- Ekonomi uzmanları, bir hükümet veya bir kurumun alacağı
herhangi bir kararın sonuçlarını tahmin edecek bahislerin
kullanımını öne sürdü.
- E-posta kullanıcıları arasında yapılan geniş çaplı bir
araştırma, bu gezegen üzerindeki herhangi birinin, hiç
tanımadığı başka birini yalnızca 6 aşamalı bir sosyal bağlantı
kurarak bulabileceğini ortaya koydu.
- Uzayın şekli üzerindeki tartışmalar, evrenin sıcaklık
dalgalarına ilişkin uydu görüntülerinin analizinin ardından yeni
boyuta taşındı.
- Bir matematikçi, ağustos ayında sonsuz sayı kümeleri hakkında
yıllardır çözülemeyen bir soruya yeni bir yaklaşım getirdi.
Fizik...
-
Yeni bulgular sonucunda kuramcılar, temel
parçacıklar kuvarklar arasındaki etkileşim modellerini yeniden
ele aldı. Daha önceleri ikişer veya üçer gruplar halinde bulunan
kuvarklar, siklotron içinde 4’lü ve 5’li şekillerde de
gruplaştı.
- Aynalar arasına sıkıştırılan ve yoğun ışıkla uyarılan aşırı
soğuk tek bir sezyum atomu, kendi infrare lazer ışınını
salıverdi.
- 60 yıl önce farkına varılmasına karşın bu yıl ilk kez bilim
adamları, bir elektromanyetik dalganın frekansını azaltma yerine
yükseltmeyi, yani Doppler etkisinin tersini yarattılar.
- Ses dalgalarının vücut içinde akustik olarak nasıl dağıldığına
ilişkin ilk ölçümlere göre, insan vücudu, uzatılmış bir tavuk
yumurtasını andırıyor.
- Tek moleküller içinde belirli titreşimleri başlatan bir
yöntem, bilim adamlarının bu parçacıklar içindeki seçilmiş
bağları koparmalarını ve böylece bazı moleküllerin bir yüzey
üzerinde kaymalarını sağladı.
- Bazı maddelerin ışığı yanlış yönde
kırabilecekleri keşfedildi. Fizikçiler şu anda yeni bir mercek
türü gibi, yeni bir malzeme sınıfı geliştiriyor. Bu malzemenin
en önemli özelliği elektro manyetik radyasyonu ve ışığı ters
kırması. Düz ve yassı bir yüzey olsun. Bunun üzerini soldan sağa
doğru bir ışık düşsün. Normal olarak ışık kırılır, fakat soldan
sağa doğru hareketine devam eder. Bu yeni malzemeler ise, ışığı
yine kırıyor, ancak ışığı döndürerek sağdan sola gitmesine yol
açıyor. Bu malzemelere ‘solak malzeme’ adı verildi.
Astronomi...
-
Evrende, kaydedilen büyük patlamalar, sırrı
çözülemeyen bir konuydu. Süpernovalar ile evrendeki büyük
patlamalar arasında bir ilişki olabileceği tahmin ediliyor,
ancak kanıtlanamıyordu. Astronomlar, bu patlamalardan birinin
‘Gama ışınları patlamaları’ olduğunu ve bazı yıldızların ölüm
süreçlerinde ortaya çıktığını buldu. Süpernova patlayıp çekirdek
yıldızın içine çöküyor ve patlama sonucu ortaya çıkan enerji
uzaya yayılıyordu. Bu süreçte ortaya karadelik ya da bir nötron
yıldızı oluşuyordu. Bu yıl gamma ışınları patlamalarını
yakalayacak bir uydu uzaya gönderilecek.
- Columbia uzay mekiği, 1 Şubat’ taki inişinden birkaç dakika
önce parçalandı. 7 mürettebatı yaşamını yitirdi. Yapılan
testler, kalkışta, yalıtıma ait bir parçanın sol kanatta delik
açtığı andan beri mekikte sorun olduğunu gösterdi.
Araştırmacılar, günün birinde mekiklerin yerini alabilecek
sıcağa dayanıklı maddeler üzerinde çalışıyor.
- Astronomlar, yıldızına en yakın olan ve her 28.5 saatte
yıldızının çevresinde dönen bir gezegen keşfetti. Bilim adamları
ayrıca evrendeki bilinen en yaşlı ve en uzak gezegeni de
saptadı. Dünya’ dan 90 ışık yılı uzaklıktaki bir yıldızın, Güneş
Sistemi’ne en yakın çok gezegenli analogu barındırdığı
kaydedildi.
- Uzayın, bugüne kadar çekilen en görünür resmi, yakınımızdaki
Andromeda galaksisinin bizim Samanyolu’muzdan çok daha
‘hareketli’ bir geçmişe sahip olduğunu gösterdi.
- Astronomlar, bilinen en uzak kara deliğin kütlesini ölçtü.
- Radar tabanlı gözlemlerine dayanan gezegen bilimciler,
Satürn’ün uydusu Titan’ ın üzerinde göller, okyanuslar veya
hidrokarbonlar bulunduğuna ilişkin en güçlü kanıtı elde etti.
- Güneş Sistemi’nin en soğuğundaki Neptün’de mevsim değişikleri
yaşanabilir.
- Astronomlar, evrendeki sıradan maddelerin nerelerde
bulunabileceklerini sonunda bulduklarını açıkladılar. Diğer
araştırmacılar, 1937’den beri kayıp olan bir göktaşının yerini
belirledi.
- 10 yıldan fazla bir zamandır Güneş’ten uzaklaşmakta olan
Plüton’un boyutu ikiye katlandı ve sıcaklığıysa 1 santigrat
derece arttı.
- Astronomlar, bir kara delik tarafından üretilen ses
dalgalarını ilk kez belirledi.
Astronomi
Olaylarının Kronolojik Sıralaması...
1 Şubat 2003:
Uzay Mekiği Columbia, inişinden önce içindeki 7 astronotu ile
birlikte havada infilak etti. Mürettebatın tümü yaşamını
yitirirken, mekiğin infilak nedeni hala sırrını koruyor.
2 Şubat 2003: Jüpiter, dünyaya en yakın konuma ulaştı.
5 Nisan 2003: Jüpiter ve Satürn’ün yakınından geçerek
giden ve yeryüzüne birçok fotoğraf yollayan Pioneer 11 uzay
aracının fırlatılışının 20. yıldönümü kutlandı.
1 Mayıs 2003: Dünya Uzay günü kutlandı.
7 Mayıs 2003: Merkür gezegeni, Güneş’in tam önünden
geçerek, bir kısmını örttü. Bu tutulma, bir yüzyıl içinde yalnız
13 kere görülebilen bir gök olayı olarak kayıtlara geçti.
10 Mayıs 2003: Dünya Astronomi Günü kutlandı.
31 Mayıs 2003: Parçalı güneş tutulması görüldü.
22 Haziran 2003: En uzak gezegen Pluto’ nun tek uydusu
olan Charon’ un bulunuşunun üzerinden çeyrek yüzyıl geçti.
30 Haziran 2003: Sibirya yakınlarında Tunguska’ ya olan
olası bir asteroid veya kuyrukluyıldız çarpmasının 95. yılı, bu
tarihe denk geldi.
12 Ağustos 2003: Yılın en güzel göktaşı yağmurlarından
biri olan Perseid Göktaşı yağmuru görüldü.
27 Ağustos 2003: Mars, dünyaya 60 bin yıldan bu yana en
yakın konumuna ulaştı. Mars’ı gözlemlemek isteyen uzay
meraklıları sahil kenarları ve kent dışında Mars’ın kızıl
görüntüsünü meraklı gözlerle beklediler.
21 Eylül 2003: 14 yıldır görevini sürdüren Galileo uzay
aracı, Jüpiter’e çarparak, işlevini tamamladı.
1 Ekim 2003: NASA 45. kuruluş yılını doldurdu.
4 Kasım 2003: Güneş’te bugüne kadar kaydedilen en büyük
manyetik patlama gerçekleşti. Patlamanın etkisi Dünya’ dan da
hissedildi.
9 Kasım 2003: Tam Ay Tutulması görüldü.
13-19 Kasım 2003: Leonid Göktaşı yağmuru gerçekleşti.
16 Ekim 2003: Çin’in ilk insanlı uzay aracı Shenzhou V,
fırlatılışından 21 saat sonra Çin’in kuzeyine güvenli bir iniş
yaparak uzay görevini tamamladı. Araç Dünya çevresinde 14 tur
atarak 600 bin km yol katetti. Böylece, Çin uzaya insan gönderen
üçüncü ülke oldu.
25 Aralık 2003: Avrupa’nın Mars’a gönderdiği ilk uzay
aracı Beagle iki başarısız bir iniş gerçekleştirdi; araçtan
halen sinyal alınamazken, arama çalışmaları halen sürüyor. Ve şu
sıralarda girişilen son iletişim denemeleri de başarısız oldu.
31 Aralık 2003: Satürn gezegeninin Dünya’ ya son 30 yılın
en yakın konumuna ulaşacağı yılbaşı gecesi, yılın renkli bir
astronomi olayına sahne oluyor.
Kaynak
Hürriyet
Gazetesi, Bilim ve Teknik Dergisi,
NTV-MSNBC ve Ajanslar
wolkan98@hotmail.com
İstanbul - 03.01.2004
http://gulizk.com
|
