emel
(fundamental) Analiz yöntemi, hisse senetlerinin gerçek değerinin,
(intrinsic value) belirlenmesine yönelik bir değerlendirme yöntemidir.
Sözkonusu yöntemde, hisse senedinin fiyatını belirleyen karlılık,
likidite, sermaye yapısı, üretim, teknolojik durum, pazar durumu, yönetimin
yeteneği, rekabet gücü ve makro ekonomik gelişmeler gibi temel göstergeler
ışığında firma değerlendirilerek hisse senedini gerçek değeri
belirlenir.
Firmanın
değerlendirilmesi sonucunda bulunan değer, hisse senedinin pazar
fiyatının üzerinde ise ilgili hisse senedi satın alınabilir, altında
ise satın alınması uygun görülmez. Bununla birlikte , yatırımcıların
aynı hisse senetlerinin değerini, hesaplama yönteminin farklılığından
dolayı, farklı sonuçlara ulaşılabilir.
Temel
analiz kısaca, menkul kıymet ile doğrudan yada dolaylı ilişkili,
genel ve özel çeşitli bilgilerin toplanarak, sistematik bir biçimde
değerlendirilerek tahminde bulunulmasından ibarettir. Söz konusu
bilgi derleme ve değerlendirme süreci ekonomi analizi, endüstüri
analizi ve firma analizi aşamalarından oluşmaktadır. Yapılan araştırma
sonucu firmanın karı, dağıtabileceği temettü (kar payı) bulunur
ve böylece hisse senedinin fiyatı tahmin edilir. Finansal analiz bölümünde
sunulan analiz tekniklerinden büyük oranda yararlanılan temel
analiz daha detaylı incelemeden önce bir de teknik analize göz atalım..
Teknik
analiz yönteminde ise, hisse senetlerinin geçmişteki hareketlerinin
gelecekte tekrarlanacağını belirtir. Fiyatların gelecekteki düzeyi,
geçmişteki hareketler incelenerek analiz ve tahmin edilebileceği
savunur. Böylece hisse senedinden kazanç sağlamak için geçmişteki
hareketler incelenerek fiyatların seyri ile ilgili ilişkiler geliştirilmek,
bunlara dayanarak alım-satım yapmak gerekir. Teknik analizin
gelecekteki fiyat hareketlerini tahmin etmekte kullandığı araçlar
esas olarak hisse senedi, fiyat-miktar grafikleri ile fiyat
ortalamaları ve endekslerdir.
Temel
analizi ve teknik analiz çeşitli örneklerle açılamaya çalışalım...
Temel analiz dediğimiz teknikte üç temel gösterge vardır.
1)
Ekonomi analizi: bu analiz esasında makro ekonomi dediğimiz
ülkenin ekonomisi ile alakalıdır. Bir ülkenin ekonomisi ne kadar
iyi olursa içinde üretim yapan şirketin büyümesi ve karı da
onunla orantılı olur. Eğer ülke iç borç batağına girmiş böylelikle
bankalardan yüksek faizle borçlanıyor dolayısıyla enflasyon yaratıyorsa,
şirketler gerekli yatırımlar için bankalardan finans bulamayacak böylelikle
şirketin büyümesini sağlayamıyacaktır.
2)
Endüstüri
analizi: Bu analiz bir bakıma üsteki analizin büyüteç altında
incelenmesi de denilebilir. Bu yöntemde ise artık sektörler
incelenir. Hangi sektörler
ne kadar karlı olduğu hangi sektörler önümüzdeki yıllarda büyüme
sağlayacağına dair öngörüler hesaplanır. Örnek vermek
gerekirse Türkiye’de turizm sektöründe önümüzdeki yıllarda
yada yaz aylarında büyük patlamalar sağlayabilir. Tabi ki buradan
kazançlı çıkacak şirketler ise turizm şirketleri olacaktır.
Yada inşaat sektöründe bir canlanmanın direkt çimento şirketlerinin
karlılığını artırması gibi...
3)
Firma analizi : Bu analiz ise artık mikroskop ile incelemek
gibidir. Sektörün içinde bulunan şirketler incelenmeye başlanır.
Şirketler birbiri ile karşılaştırılır. Ve hangi şirketin ne
kadarlık bir pazar payı olduğu ne kadar bir gelişme ve büyüme sağlayabileceği
üzerine hesaplar yapılır. Örnek
verecek olursak aynı sektörde yer alan migros ve carrefour gibi iki
şirketin yatırımları ve büyüme hedefleri tespit edilir. Pazar
payları dikkate alınarak seçim yapılır.
Teknik
analizde ise şirketin ve endeksin geçmiş yıllardaki fiyatları bir
fonksiyon seklinde düzenlenerek, bir sonraki seansta, haftada, ayda
yada yılda olabilecek fiyatı tahmin edilmeye çalışılır.
Tüm
bu anlattıklarımızdan sonra temel analiz ve teknik analizi insan
teması üzerinden değerlendirmeye çalışalım. Esasında
biz en büyük yatırımın insana olan yatırım olduğunu düşünmekteyiz.
Borsada kağıt almak için temel olan bu iki gösterge yani
temel analiz ve teknik analizi biraz mistisizm biraz da yaşamı
katarak düşünürsek önemli sonuçlara ulaşabiliriz.
İnsana
olan yatırım nedir? Ne gibi sonuçlar doğurur? Niçin insana yatırım
yapılmalıdır? gibi yöneltilmesi gereken soruların muhatabı tabi
ki de yatırımcılardır. Biz yatırımcı değil sadece analistiziz.
Temel
analize göre bir insana yatırım yapmak demek, o insanın istidat ve
kabiliyetini ölçmek, genetik değerini bilmek, şuursal olarak ne
kadarlık bir hacme yayılabileceğini ve hangi hacimden sonra tıkanacağını
iyi hesaplamak demektir. Bizce bu anlattıklarımızın hepsi temel
analizin göstergeleridir. Bunu daha basit bir örnekle izah edelim.
Bir ev yapmak isteyen kişi uygun kereste elde edebilmek için, ağacı
fide halindeyken alıp kendi yetiştirip, uygun bir kereste yapıyor
diyelim, eğer bu kişi keresteye olan yatırımını, en baştan
uygun fide yada ağaçtan hesaplamamışsa yanlış bir yatırım ve
boş bir emekte bulunmuştur diyebiliriz. Ama mutlaka yapılanların
bir karşılığı oluşacaktır. Hz. Muhammed kıyamate
çok az bir zaman kalsa da eğer elinizde bir fide varsa onu mutlaka
dikin demektedir.
Teknik
analize göre bir insana yatırım yapmak ise, bir anlamda yükselen
değerlere bir anlamda da modaya uygun yatırım yapmak demektir ki,
bu tabiri caizse tamamen olaya anlık, yada at gözlüğüyle bakmak
olarak nitelendirilebilir. Çünkü zaman yada devran dönecektir yükselen
değerler yerini alçalan değerlerde bulacaktır. Sizin ise yapmış
olduğunuz yatırım ve emek bir anda boşa çıkabilecektir.
Biz
yatırımcılara, temel analize göre yatırım yapmanın teknik
analize göre yatırım yapmaktan çok daha risksiz olduğunu söylemekteyiz.
Ve yatırımlarını temek analize göre yönlendirmelerini önermekteyiz.
Sizde bundan sonra hem
borsada, hem hayatta, hemde yaşamınızdaki yatırımlarınızı
temel analize göre yönlendirmeye çalışın. Bol kazançlı,
risksiz günler geçirmeniz dileğiyle.
Hasan
Demir
http://afyuksel.com
24.03.2001
|