|
 
Hepimiz gerçek hayatta kurallarla yaşarız. Hukuk kuralları,
dinlerin öngördüğü kurallar ve görgü kuralları… İnsanlık
yaşamında her zaman yer etmiş ve edecek kurallarıdır. Günlük
yaşamımızda en önemlisi, yani daha çok özen gösterdiklerimiz ise
dini kurallar ve görgü kurallarıdır. Hukuk kuralları zaten
yaptırıma dayanır ve genelde çeşitli sapkınlıkları veya zaafları
olanları düzeltmek, yahut cezalandırmak için vardır.
Fakat dini kurallar ve görgü kuralları daha çok karşımıza çıkar.
Giyinmede, yemek yemede, konuşmada, dinlemede, misafirlikte,
oturma-kalkmada ve daha uzayan birçok yaşam düzenleyici ve
toplum oluşturucu kurallar vardır. Bu kurallar bize topluma ait
olma hissi-bilinci, o toplumda yer edinme duygusu verir. Yabancı
ülkelere gittiğinizde de oranın toplum kurallarına uyarsınız.
Yani etrafımızda aslında kendiliğinden oluşan kurallar içersinde
yaşarız.
Tabi ki bu kurallara uymayanlar da vardır. Aslında hepsini
bilmeye de belki de imkân yoktur. Çünkü sayısı çok fazla... Ama
standart bir yaşam kalitesi için bunları öğrenmemiz gerekir.
Çünkü bunlar nereye gidersek gidelim, bize lazım olacak
kurallardır. Görmemişlik ve görgüsüzlük diye nitelendirilen
kavramlar ise bu kurallara aykırı hareket eden veya kendi
kendine yaşadığı kuralları toplumunkiyle bağdaşmayanları
adlandırır.
Peki, internet ortamındaki kurallar nasıldır? İnternette
kurallar var mıdır? Nasıl oluşur? Nelerdir?
İşte bu sorulara cevap arayalım:
Netiquette kelimesini hiç duydunuz mu bilmiyorum, ama öğrenseniz
iyi edersiniz. Bu kelime İngilizce, “görgü kuralları” anlamına
gelen etiquette’ den türemiştir ve internetteki görgü
kurallarını belirlemek için kullanılır. Şimdi bunları
inceleyelim:
1-Karşınızdakinin de insan olduğunu unutmayın.
E-posta, sohbet ya da forum gibi ortamlarda konuştuğunuz kişinin
sanal bir varlık olduğu hissine kapılabilirsiniz. Ama bunu
yapmayın. Monitörün karşısında yazdıklarınızı okuyan bir insan
olduğu akıllardan çıkabilir. Ama bir şekilde bunu kendimize
hissettirmeliyiz ve bu olaya alışmalıyız.
Sanal ortamdaki gizli kimlik, yüz yüze olmamak veya yalancı
bilgiler, insanları her zaman rahatlatıyor. Akabinde küfürlere
varan hakaretler olabiliyor. Tabi ki büyük bir etkense yer
tespitinin zor olması.
2-Yazarken iyi düşünüp kendinizi iyi ifade edin.
Yazarken iyi düşünün. Çünkü konuşmada insanlar vurgu yaparak ve
mimiklerle çok geniş bir iletişim alanına sahiptir. Sanal
ortamda bu olmadığı için karşıdaki insana mimik benzeri çeşitli
yüz ifadeleri kullanarak iletişiminizi kuvvetlendirebilirsiniz.
Tartışmayı düşünüyorsanız da; “Eğer karşımda olsaydı yüzüne
karşı da söyleyebilir miydim?” diye düşünmelisiniz.
3-Sanal ortamın neresinde olduğunuzu bilin.
İnternetteki görgü kuralları, alandan alana değişiklik gösterir.
Bazı ortamlarda çok uygun görülen davranışlar bir başka yerde
kabul edilemez ve kabalık sayılabilir. Örneğin, popüler müzik
forumlarında dilediğiniz dedikoduyu ya da söylentiyi
tartışabilirsiniz. Ama aynı tutumu grafik tasarım veya animasyon
konulu bölümde yaparsanız bu büyük bir gaf olur.
Katılmak istediğiniz forumda veya sitede öncelikle sık sorulan
sorular bölümünü okumanız size oldukça yardımcı olacaktır.
4-İnsanların zamanına ve bant genişliğine saygı gösterin.
E-posta içeriğini yazışmanın gidişatını uygun uzunlukta
hazırlayın. İhtiyaç olmadıkça uzun yazışmalardan kaçının. Çünkü
karşınızdaki insanın işleri sizin uzun mesajlarınızı okumaya
zaman tanıyamayacak kadar çok olabilir. Ayrıca, postalarınızı
gönderirken uygun bir başlık kullanmalısınız ki karşıdaki konuyu
anlasın. Yolladığınız bazı eğlence içerikli dosyalar, bazen
gerektiğinden büyük olabiliyor. Bunları da göz önünde bulundurup
bu tarz dosyaları çok sık yollamamaya özen gösterin.
5-Sanal ortamda görüşünüzü belirleyin.
İnternette görüşünüzü belirleyen tek şey yazışmalarınızdır.
Normal hayattan farklı olarak fiziksel özelliklerin pek bir
geçerliliği kalmayacaktır. Bir anlamda sanal ortamda sadece
hayat görüşünüz, düşünceleriniz, zekânız ortada olacaktır. Bunu
en iyi ortaya koyacak şekilde kendinizi düzenlemelisiniz.
6-Bilgiyi paylaşın.
İnternet ortamının gelişmesinde en büyük etken bilgiyi paylaşma
kervanına siz de katılın. Bilgileri kendinize saklamak gibi bir
düşünce içersine girmek son derece yanlıştır. İnternette son
derece güncel olan şey artık, yazı, makale ve söyleşileri
arkadaşlarla paylaşmaktır. Hatta, son zamanlarda konuşulan
konuların çoğu, bu paylaşılan bilgiden kaynaklanmaktadır.
İnternetin en yararlı olduğu konulardan biri hiç şüphesiz
paylaşılan bilgidir.
7-Tepkilerinizi kontrol altında tutun.
Forum gibi ortamlarda ani ve sert reaksiyonlarla ortalığı bir
anda ateşe vermemeye özen gösterin. Yazdığınız herhangi bir ters
reaksiyon size daha güçlü bir şekilde dönebilir. Gerçekte
netquette reaksiyona karşı değil, hatta destekler niteliktedir.
Fakat, haklı olan konuda ve dengeli olarak ortaya konulan
fiiller her zaman tercih edilendir.
8-İnsanların gizliliğine saygı gösterin.
Bir başkasının e-posta hesapları, sanal banka şubesi veya alan
adı gibi değerlerine asla el uzatmayın. Masum gibi görünse de
bir başkasının e-postalarına bile göz atmak onun özel hayatına
tecavüz sayılır. E-posta gönderirken de size gelen postadaki
kişilerin adlarını görünmeyecek şekilde düzenleyip öyle
göndermelisiniz.
9-Gücünüzü kötüye kullanmayın.
Bu
konu aslında insanlık tarihinin en önemli ve zor konularından
biridir. Bazılarının sanal ortamdaki yetkisi ve bilgisi
diğerlerine göre daha fazladır. Sohbet kanallarındaki
yöneticiler ve forumlardaki moderatörler buna örnektir. İşte bu
yetkiyi kullanırken son derece özen ve eşit hakları gözetmek
gelmelidir.
10-Hataları mazur görün.
Herkesin her yerde bir acemilik dönemi olacaktır. Yeni
kullanıcılarının yaptığı hataları, yanlış soru ve cevaplara
tepkinizi koyarken bunları göz önünde bulundurmalısınız. Ve
kullanıcıların ahlak gelişimine de böylelikle katkıda bulunmuş
olacaksınız.
Kaynaklar:
http://www.albion.com/netiquette/
http://www.learnthenet.com/English/html/09netiqt.htm
http://www.albury.net.au/new-users/netiquet.htm
Volkan Tolga
İstanbul - 11.07.2006
http://sufizmveinsan.com
volkantolga@hotmail.com
|
