Algı ve Boyut

İnsanlar düşünce fonksiyonunu kullanabilen varlıklar olduğuna göre; Bu mekanizmanın onlarda nasıl işlediğini düşünelim...
İnsan herhangi beş duyusundan biriyle algıladığı elektriksel mesajlara bir mana takar ve bunu beyninde hangi dili kullanıyorsa o dilden bir kelimeyle özdeşleştirir. Artık bu anlam bir kelime ile etiketlenmiştir. Organizmanın karşılaştığı olaylara karşı gösterdiği tepki ise manaları doğurur ama insan beyni ne durumda olursa olsun daha önce etiketlemediği bir tepki (mana) ortaya koysada bunun kendisi için hiç bir anlamı yoktur. Fiziksel olarak tepki verir ama bu o kişiye göre yapılmış bilinçsiz bir harekettir.

Yukarıdaki paragraftan şöyle bir sonuç çıkar!
İnsan beyninde ne kadar çok kelime ile bazı tepkileri anlamlandırabiliyorsa etrafına karşı o kadar uyumlu, ve kendi bünyesinde diğer manalara açık (kolay öğrenebilme hali) durumdadır.

Boyut kavramı ise algı ile özdeştir. Bir cismi bir boyutlu algılamak demek bir özelliğiyle, iki boyutlu demek iki özelliğiyle üç boyutlu demek üç özelliği ile vs... anlamlandırmak demektir. Niçin fizikçiler evreni tanımlamak için üç boyut yetmiyormuşçasına zaman boyutunu da işin içine katarlar? Evreni anlamak için üç boyuttaki özellikler yetersiz kalmıştır daha doğru değerlendirmeyi yapabilmek için başka özelliklere de ihtiyaç vardır.

Bunu somut bir örnekle açıklarsak: bir sayfaya bir sürü anlamlı şekil çizmiş olalım ve sayfaya tam sayfa hizasından (yani iki boyuttan) baktığımızı düşünelim.
Ne görürüz? Sayfa düzleminde giderken gözümüze ilk çizgilerden gelen elektriksel mesajlar... Yalnızca bir kaç çizgi algılarız. Bunun gerisinde kalan bütün çizgiler bizim algı sınırımız dışında kaldığı için yok hükmündedir. Birde sayfaya yukarıdan baktığımızı düşünelim (üç boyuttan) bütün bir görüntü ne kadar da değişti artık birkaç çizgi değil anlamlı bir sürü çizgi ve bu çizgilerin oluşturduğu anlamlı şekiller vardır. Evet boyut sayısı arttıkça anlam ve algını genişlemesi bence budur.

Aslında boyut diye bir kavramı biz algımıza göre kendimiz yaratırız. N boyutlu uzayda çalışıyoruz derken çalıştığımız sitemin N tane özelliğinden sözederiz. İnsan ise düşüncesinde bu boyutları varedebilen sonsuz boyutlu bir yapıdır.

Bu Boyutların farkında olabilmemiz dileğiyle...

M. Tamer Çakıcı
İTÜ. Fizik Mühendisi
19/05/2000