İnsan vücudunda kalp adlı organın çalışma sistemi amaçlarından en başta geleni vücuda oksijeni yani ‘’temiz kanı’’ pompalamaktır.Dolayısı ile vücut sistemi içindeki organ, doku , hücre hayatiyetini sağlar; normal fonksiyonu temin etmiş olur.
Bu olayın oluşması için gerekli olan oksijenli kan ise sistemik ve akciğer olmak üzere iki tip dolaşım ile sağlanır. Temiz (oksijenli) kan, vücutta en çok beyin tarafından kullanılır. Çünkü beynin çalışma sistemi oksijensiz ortama ancak birkaç saniye tahammül edebilir.
Anatomik olarak kalp dört bölüme ayrılmış olup, ikisi ufak, gene kanı toplayan, üstteki kulakçıklar (atrium) ; diğer ikisi pompalama fonksiyonunu yürüten, verici, alttaki karıncıklar (ventrikül)dır. Vücutta bazı istisnalar hariç, temiz kan atardamar, pis kan, toplardamar ile dolaşır. “Biz size şah damarınızdan daha yakınız” Ayeti bu konuya işaret etmektedir.
Atar ve toplardamarlar vücudun uç kısmı olan uzuvlarda çapları ve kalınlıkları azalmış olan daha küçük yapılar, atar ve toplar damarcıklar (arteriola, venula) ile birleşir, karışır. Ayrıca her organın kanlanmasını sağlayan atar ve kullanılmış kanı toplayan, toplardamarlardır. Vücudun bazı kısımlarında toplanma merkezi şeklinde damar paket sistemleri mevcuttur.
Sağ karıncık sağ kulakçıktan triküspit kapak ile gelen kirli kanı akciğer gövdesi (truncus pulmonalis) adlı atardamar grubu ile akciğere yollar. Akciğere, akciğer atardamarı olarak ulaşan truncus pulmonalis, akciğerde kan-gaz (oksijen) değişimini sağlayan alveollere (akciğerin temel yapısal birimleri) kirli kanı taşır. Her nefes alışta vücuda alınan oksijen alveollerde kan-alveo engelini geçerek kirli kanı temizler. Temiz kan toplardamarcıklar vasıtası ile toplardamarlara aktarılır. Akciğer toplardamarı temiz kanı sol kulakçığa getirir. Sol kulakçıktaki kan, mitral kapak (sol kulakçık ve sol karıncık arası kapak) ile asıl pompalama görevi yapan sol karıncığa geçer. Her “nabız atışı” olarak zahire çıkan pompalama, aorta (kalpten çıkan ana atardamar) vasıtası ile vücuda kanı yayar.
Uç noktalardaki atar ve toplar damarlar arasındaki alış verişte pis kan toplardamara geçer. Dokulara oksijen atardamar ile gelir, oksijensin kan vücudun çeşitli yerlerinden toplardamarlar ile toplanıp, sağ kulakçığa, üst kaval toplardamarı ile (vena kava süperior) taşınır. Oksijensiz kan tekrar tricuspit kapak ile sağ karıncığa geçer ve akciğer dolaşımına katılır. Tüm bu sistem her kalp atımı ve nefes alış verişi ile tekrarlanır. Başta beyin olmak üzere tüm vücut organ ve dukularına oksijen ulaşmış olur.
Dr.Mehmet Özdemir