1.HIPOTALAMUS

Hipotalamus,ara beyine ait bir bölüm olup,sinir hücreleri ile bu hücrelerin arasını dolduran destek(glia) hücrelerinden yapılmıştır.İç salgı sisteminde oldukça etkili bir yeri olan hipotalamus,hipofiz bezini denetler,hormon salgılar,ayrıca;vücut ısısı ve kan basıncının düzenlenmesi,cinsel duyguların ayarlanması,su dengesi ve uyku düzenliliğinin sağlanması gibi işlevleri vardır.

Hipotalamusun salgıladığı hormon benzeri uyarıcı kimyasal maddeler,hipofizin ön lobuna kan yoluyla gönderilir.Bu şekilde hipofizin hormon salgısı hipotalamus tarafından kontrol edilmiş olur.Hipotalamusun belli merkezlerinden sinir hormonları salgılayan hücreler;salgılatıcı hormonlar(releasing hormonlar-RH) denilen sinir hormonlarını üretir.Bu hormonlarla,hipofiz ve hipotalamus arasında ilişki kurulmuş olur.

Hipotalamusun çeşitli salgılatıcı hormonları vardır.Ayrıca her hipofiz hormonunun salgısını durduran özel birer durdurucu hormonun bulunduğu ileri sürülmektedir.

Hipotalamus Hormonları

1.Büyüme hormonunu salgılatıcı hormon=GRH-(GH-RH)

2.Kortikotropin salgılatıcı hormon=CRH-(ACTH-RH)

3.Tiroid hormonunu salgılatıcı hormon=TRH-(TRH-RH)

4.Üreme hormonlarını salgılatıcı hormon=GnRH(LH-FSH-LTH-RH)

2.HIPOFIZ BEZI

Hipofiz,bir sapla beyinin hipotalamus bölgesine bağlı bulunan,yaklaşık 500-600mg ağırlığında,nohut büyüklüğünde,pembe renkli,kafatası kemiklerinden Türk eğeri denilen çukura yerleşmiş bir bezdir.Hipofiz bezi kemik ve bağ dokusundan yapılmış bir kapsül içerisinde bulunur.Kan,lenf ve sinirler bu kapsülün meydana getirdiği bölmeler boyunca uzanır.Hipofiz,hormonlarla ilgili faliyetleri kontrol eden önemli bir merkez olup;bu bezden 12'den fazla hormon salınır.

Hipofizin Anatomik Kısımları;

1.ÖN LOP

Ön lob hipofiz bezinin 2/3'ünü teşkil eder.Epitel dokudan meydana gelmiştir.Ön lobtan TROPİN ve BÜYÜME HORMONUolmak üzere iki tip hormon salgılanır.

a.Tropin hormonları

Bu hormonlar,diğer endokrin bezlerin hormon salgılamasını uyaran hormonlardır.Önemli tropin hormonları şunlardır:

-Tirotropin hormonu(TSH=Tiroidi stimule eden hormon)

-Adrenokortikotropin hormon(ACTH)

-Gonadotropin hormonları(FSH,LH,LTH)

b.Büyüme hormonu(STH)

Hipofizin ön lobundan salgılanan büyüme hormonunun(somatotropin) hedef organı bütün vücut hücreleridir.Gelişme dönemlerinde,uzun kemiklerin epifiz disklerini etkileyen STH,kemiklerin boyuna büyümesini ve dolayısıyla vücutta büyümeyi sağlar.Aynı zamanda hücre metabolizması üzerinde de etkilidir.

Büyüme hormonunun dozu ve salgılandığı dönem gelişme açısından çok önemlidir.Gençlik döneminde az salgılanması cüceliğe sebep olurken,fazla salgılanması ise devliğe sebep olur.Akromegali adı verilen rahatsızlıkta el,ayak,alt çene ve dudaklarda orantısız büyüme görülür.

2.ORTA LOB

Orta lob ,epitel dokudan meydana gelmiştir.İnsanda sadece fetüste görülür.

Bu lobdan melanositleri stimule eden hormon(MSH) salgılanır.MSH,derinin epidermis katmanı hücreleri arasında yer alan ve melanin pigmenti içeren melanositleri etkiler.

3.ARKA LOB

Hipofizin arka lobu,hipotalamus ile doğrudan bağlantılıdır.Hipofizin arka lobundan kana verilen hormonlar;Antidiüretik ve oksitosin hormonlarıdır.

a.Antidiüretik Hormon

ADH'ın esas fonksiyonu,suyun böbreklerden geri emilimini artırmak ve vücudun su dengesini düzenlemektir.

b.Oksitosin

Oksitosin,doğum sırasında ve sonrasında döl yatağının düz kaslarını uyarır ve doğuma yardımcı olur.

3.TIROID BEZI

Tiroid bezi,boyunun alt ön bölgesinde,soluk borusunun ön tarafında,gırtlağın altında bulunur.Tiroid bezi,endokrin bezler içerisinde kılcal damarlarca zengin olan bir bezdir.Tiroid hormonu tiroksindir.Tiroksin,iyotça zengin,protein yapıda bir hormondur.

Tiroksin Hormonunun fonksiyonu:Vücudun enerji üretimi ile ilgili metabolizmasını düzenlemektir.Yani,hücrelerin kullanacağı oksijen miktarını belirler.

Tiroksin yapısındaki en etkin atom,iyot atomudur.İyot eksikliğinde  tiroksin azalmasına ve tritropin hormonunun fazla salgılanmasına sebep olur.Bunun sonucu,tiroid bezi fazla genişler ve büyür.Bu duruma "guatr hastalığı" denir.

Tiroid bezinden ayrıca"Kalsitonin" hormonu salgılanır.Kalsitonin,vücudun kalsiyum fosfat miktarının düzenlenmesinde önemli rol oynar.

4.PARATIROID BEZI

Paratiroid bezinden parathormon salgılanması,hipofiz ve sinir sisteminin doğrudan etkisi olmadan,kandaki kalsiyum miktarına göre düzenlenir.

Bu bezlerde üretilen PARATHORMON  kanda kalsiyum ve fosfat miktarını düzenler.

Paratiroid bezinin az hormon çıkarmasına   Hipoparatiroidizm,fazla çıkarmasına Hiperparatiroidizm denir.

5.PANKREAS BEZI

Pankreas hem endokrin hem ekzokrin,yani karma bir bezdir.İç salgı yapan kısım langerhans adacıklarıdır.Epitel hücrelerden meydana gelen adacıklarda en az dört tip hücre bulunur.Alfa hücrelerinden "GLUKAGON",beta hücrelerinden ise "INSÜLIN" hormonu salınır.Insülin hormonunun etkisi,hücre zarlarının geçirgenliğini arttırarak kandan doku hücrelerine glikoz geçişini hızlandırır.Glukagon katabolik bir hormondur. Karaciğerde glikojenin glukoza yıkılmasına,dolayısıyla kandaki şeker miktarının artmasını sağlar.

Yağ sentezinin durması yağ asitlerinin yıkımının artmasına ;sonuçta KETOSİS ve ASİDOSİS artışına sebep olur.Pankreas hormonlarının salgısı,kan glikoliz miktarındaki değişmenin pankreas üzerine olan FEEDBACK etkisiyle düzenlenir.

6.ADRENAL BEZLER(BÖBREK ÜSTÜ BEZLERİ)

Adrenal bezler böbreklerin üst iç yüzeylerindebulunur.Böbrek üstü bezi, esas olarak iki kısımdan yapılmıştır.Dıştaki açık renkli, sarımsı kısma ADRENAL KORTEX içteki koyu kırmızı kahve renkli kısmına iseADRENAL MEDULLA denir.

1)Adrenal Kortex:

Adrenal kortex, bezin hayati önem taşıyan kısmıdır.Bu yapıdan hipofiz bezinden salgılanan ACTH hormonunun etkisiyle çok sayıda hormon salgılanır.Adrenal kortex hormonları fonksiyon bakımından üç gruba ayrılır.
*Glikokortikoidler
*Mineralokortikoidler
*eşey hormonları

2)Adrenal Medulla:

Adrenal medulla, böbrek üstü bezinin ortasındaki özbölgedir.Adrenal medulladan < font color="red">ADRENALİN(EPİNEFRİN)ve NORADRENALİN(NÖREPİNEFRİN)olmak üzere iki çeşit hormon salgılanır.

Epinefrin kalp atışını hızlandırır, kanın glikoz miktarını ve pıhtılaşma hızını arttırır.  Ayrıca göz bebeğinin büyümesi, tüylerin diken diken olması, deride kılcal damarların büzülmesi gibi durumlara sebep olur.

GONADLAR(OVARYUM,TESTİS)

Erkek ve dişi gonadların asıl görevleri olan üreme hücrelerine meydana getirmenin yanında, endokrin bez olarak da görev yaparlar.Bu yapıların hormonları steroid yapıdadır.

1)Ovaryumlar:

Ovaryumlardan östrojen ve progesteron hormonları salgılanır.

a. Östrojen:

Östrojen ovaryumda hipofizin folikül uyarıcı hormonu olan FSH etkisiyle folikülden salgılanmaya başlar. Bu hormon, uterusu etkileyerek uterus duvarının kalınlaşmasını sağlar.Ayrıca dişi bireylere ait sekonder cinsiyet karakterlerinin(meme v.b.) oluşumunu etkiler.

b.Progesteron:

Folikülün çatlayıp, yumurtanın serbest hale geçmesi sonucu geriye kalan yırtılmış folikülden, lüteinleştirici hormonun etkisiyle progesteron hormonu salgılanır.Progesteron döl yatağı mukozasını uyarır, yine burada döllenen yumurtanın rahat yerleşmesi için döl yatağının hazır hale gelmesini sağlar.Sonuçta; yeni bir ovulasyona mani olur.Ayrıca progesteron süt bezlerinin birlikte gelişmesine de etki eder.Östrojen gibi bu hormon da karaciğerde parçalanıp idrarla birlikte dışarıya atılır .

2.Testis:

Dişilerde olduğu gibi erkeklerde de bazı cinsiyet hormonları salgılanır.Erkeklerde cinsiyet hormonları testeron LH ve FSH'tır.Testeron, erkeklerde ikincil eşey karakterlerinin oluşumunu sağlar.

8.TİMUS BEZİ

Timus bezi, tiroid bezinin altında, göğüs boşluğu içerisinde, soluk borusunun üzerinde ve iki parça halinde bulunur.

Timus bezi lenfoid bir organdır.Çok sayıda lenfosit içerir.Dolayısıyla vucudun savunma mekanizmasının işlemesinde önemli rol oynar.Fonksiyonu antikor oluşumu ile ilgili olmakla beraber antikor, timusta oluşmaz.

Timus bezi çocukluk döneminde büyümeyi ve gelişmeyide sağlar.Özet olarak Timus bezi vucudun savunma işinde, büyüme ve gelişmesinde etkili bir bezdir.

9.EPİFİZ

Diğer adı pineal glanddır.   (daha fazla bilgi için)