Yutma
güçlüğüne (Disfaji) özellikle yaşlılarda olmak üzere tüm
yaş gruplarında yaygın olarak rastlanır. Disfaji terimi
yemeklerin ve sıvıların ağızdan mideye geçmesi sırasında
zorluk hissetmedir. Bu duruma çoğu tehlikeli olmayan ve geçici
olan birçok faktör neden olabilir. Yutma güçlüğü nadiren
tümör veya ilerleyici nörolojik hastalık gibi daha önemli
patolojiye işaret eder. Kısa bir süre içerisinde yutma güçlüğü
kendiliğinden iyileşmez ise kulak burun boğaz uzmanı tarafından
değerlendirilmelidir.
Yutma
işlemi nasıl olur?
İnsanlar
katı yiyecekleri yemek sıvıları içmek ve vücudun ürettiği
tükürük ve mukusu yutmak için günde yüzlerce kez yutma işlevini
gerçekleştirirler. Yutma işlevinin dört fazı vardır:
1) Birinci
faz yiyecek ve içeceklerin çiğnenerek yutmaya hazır hale
getirildiği dönem.
2)
Ağız fazı boyunca, dil yiyecek ve içecekleri ağızın arka
bölümüne iterek yutma yanıtını başlatır.
3)
Yutak fazında yiyecek ve içecekler hızlıca yutaktan yemek
borusuna geçer.
4)
Son faz olan yemek borusu fazında yiyecek ve içecekler yemek
borusundan mideye geçer.
Birinci
ve ikinci fazlar istemli kontrol altında oluşurken,üçüncü
ve dördüncü fazlar kendiliğinden oluşur.
Yutma
Hastalıklarının Nedenleri Nelerdir?
Yutma
işlevi sırasındaki herhangi bir kesinti yutma güçlüğüne
neden olabilir. Yutma güçlüğü sağlıksız dişler, uygun
olmayan takma dişler veya soğuk algınlığı gibi basit
nedenlere bağlı olabilir. Yutma güçlüğünün en yaygın
nedenlerinden biri mideden yemek borusuna geri kaçıştır. Bu
durum mide asitinin yemek borusundan yutağa doğru yukarı
hareketinin sonucu oluşur. Diğer nedenler arasında felç,
ilerleyici nörolojik hastalık, trakeostomi tüpü varlığı,
hareketsiz ses teli, ağız, gırtlak veya yemek borusu tümörü
ile baş boyun bölgesine uygulanan cerrahi operasyonlar sayılabilir.
Yutma
Hastalıklarını Kim Değerlendirir ve Tedavi Eder?
Yutma
güçlüğü inatçı ise ve nedeni bilinmiyor ise bir kulak
burun boğaz uzmanı, söz konusu hastanın hikayesini ele
alarak muayenesini yapacaktır.
Bu
muayene, aynalar veya özel optik sistemle görüntüleme sağlayan
endoskoplar kullanarak dilin arka bölümünün, boğaz ve
larenksin incelenmesi yoluyla yapılır. Eğer gerekli ise yemek
borusu, mide ve oniki parmak bağırsağı incelemesi, kulak
burun boğaz uzmanı veya mide ve barsak hastalıkları uzmanı
tarafından yapılır.
Bunun
sonucuna göre baryumlu yemek borusu geçiş filmi ile yutma
mekanizması fonksiyonlarının değerlendirilmesi gerekebilir.
Eğer
özel patolojiler söz konusu ise,üst mide- barsak sistem filmi
veya videofloroskopi ile beraber radyologla temasa geçilebilir.
Böylece yutmanın her dört fazınında değerlendirmesi yapılır.
Değişik kıvamda yiyecek ve içecekler kullanarak ve hastaya
değişik pozisyonlar verdirerek, yutma yeteneğini değerlendirilebilir.
Eğer yutma güçlüğü felç veya ilerleyici nörolojik hastalıklara
bağlı ise nörolog tarafından değerlendirilmelidir.
Belirtiler
Yutma
güçlüğünün belirtileri şunlardır.
Ağızda
tükürük artışı
Yiyecek
ve içeceklerin boğaza takılması hissi
Boğaz
ve göğüste rahatsızlık hissi( Mideden yemek borusuna kaçış
var ise - Reflu)
Boğazda
yabancı cisim veya parça hissi
Uzamış
veya belirgin yutma güçlüğüne bağlı yetersiz beslenme ve
kilo kaybı
Yutma
sırasında kolayca geçmeyen yiyecek parçaları sıvı ve tükürüğe
ve bunların akciğerlere aspire edilmesine bağlı olarak gelişen
öksürük ve boğulma hissi
Mümkün
Olan Tedaviler:
Neden
belirlenebilmişse, yutma güçlüğü tıbbi tedavi, yutma
tedavisi veya cerrahi yöntemlerle tedavi edilebilir.
Bu
hastalıkların birçoğu tıbbi tedavi ile tedavi edilebilir.
Mide asit salgısını engelleyen ilaçlar kas gevşeticiler ve
asit gidericiler var olan ilaçlardan birkaçıdır. Tedavi
yutma hastalığının nedenine göre düzenlenir. Mideden yemek
borusuna kaçış sıklıkla beslenme ve yaşama alışkanlıklarını
değiştirerek tedavi edilebilir. Örneğin :
Hazmı
kolay yiyeceklerden oluşan bir diyet ile sık aralıklarla ve
az miktarlarda beslenmek
Alkol
ve kafeinden uzak durmak
Kilo
ve stresi azaltmak
Uyku
vaktinden önceki üç saat boyunca yemek yemekten sakınmak
Geceleri
yatağın başını yükseltmek.
Eğer
bunlar yardımcı olmazsa yemekler arasında ve uyku vaktinden
önce asit giderici kullanmak rahatlama sağlayabilir.
Birçok
yutma hastalığı yutma tedavisinden yarar görebilir. Yutma
kaslarının beraber çalışmasını sağlayan ve yutma
refleksinin oluşmasını sağlayan sinirleri uyaran özel
egzersizler yaptırılabilir.
Hastalara
ayrıca yutma işleminin başarılı şekilde yapılmasına yardımcı
olacak vücut ve baş pozisyonlarını öğretebilir.
Yutma
güçlüğü olan hastalardan bazıları yetersiz beslenme
problemi ile karşılaşırlar. Mesleki terapist beslenme
teknikleri hakkında hasta ve ailesine yardımcı olabilir. Bu
teknikler hastayı olabildiğince bağımsız kılar. Diyetisyen
veya beslenme uzmanı hasta için gerekli olan yiyecek ve içecek
miktarını ve ek besinlerin gerekli olup olmadığını
belirler.
Cerrahi
tedavi belirli bazı problemlerin tedavisinde kullanılır. Darlık
veya yapışıklık varlığında söz konusu alanın genişletilmesi
gerekli olabilir. Kasların ileri derecede kasılması varlığında
ilgili kasların genişletilmesi ve hatta serbestleştirilmesi
gerekli olabilir. Bu yöntem kas kesilmesi olarak adlandırılır
ve kulak burun boğaz uzmanı tarafından gerçekleştirilir.
İstanbul
- 12.03.2002
http://sufizmveinsan.com
Popüler Bilim
Ağustos 2002 |