Çok
eski çağlardan beri en sık görülen deri enfeksiyonları
mantarlardır. Çok büyük kitleleri etkilemekte ve çoğu
zaman kişide büyük rahatsızlık oluşturmadığından tedavi
için başvuran hastaların sayısı az olmakta ve kişiden kişiye
bulaşılırlığı artmaktadır.
Mantarlar
özellikle dermatofit dediğimiz türleri keratin denilen
derinin üst tabakası,saç ve tırnak gibi dokuları severek bu
alanlarda hastalık oluşturmaktadır. Mantarlar
hayvanlardan,topraktan ya da insandan insana bulaşır.
Tinea
pedis adı verilen ayak mantarı genellikle ayak parmak
aralarını tutar. Ayak parmak aralarında beyazlaşma,deride
soyulma ve kaşıntı olabilir. Daha ilerlemiş vakalarda
enfeksiyon ayak tabanında
soyulma, kalınlaşma ya da su toplaması şeklinde görülebilir.
Ayak mantarlarına dermatofit ya da kandida denilen maya mantarı
sebep olabilir. Hasta iyi sorgulanırsa benzer yakınmaların
ailenin diğer fertlerindede olduğu görülebilir. Genellikle
insandan insana aynı terlik, çorap, ayakkabının giyilmesi
ile, hamamlar ya da havuz gibi mekanlardan ya da askerlik süresinde
uzun süre bot giyimi sırasında oluşabilir. Ayak parmak
araları mantarların sevdiği nemli bir ortam oluşturduğundan
mantarın insanlarda en sık görüldüğü bölgedir.
Tinea
korporis, mantarın
vücutta herhangi bir alanı tuttuğunda verilen isimidir.
Genellikle dermatofitlerle oluşur. Vücutta mantar bir alandan
kızarıklık,pullanma kaşıntı yakınmasıyla başlayıp çevreye
doğru bir halka şeklinde yayılır. Mantar çevreye doğru yayılırken
iç bölgesi iyileşme gösterir. Vücutta her bölge
etkilenebilir. En sık kasıklar ve eller tutulur. Erkeklerde en
fazla kasık, kadınlarda ise nemli bir bölge oluşturan göğüs
altlarında görülmektedir. Kadınlarda göğüs altları ve çocuklarda
bez bölgesinde kandida dediğimiz maya mantarı sıklıkla
etkendir. Kasık bölgesi ıslak mayo yada sık değiştirilmeyen
iç çamaşırları nedeniyle mantara müsait bir ortam oluşturabilir.
Ellere genellikle ayaklarda bulunan mantar enfeksiyonu ayakların
kaşınması sırasında bulaşabilir. Ayrıca vücuttaki tüm bölgelere
özellikle el, kol, bacak gibi alanlara enfeksiyon çevrede
bulunan ya da beslenen kedi,köpek,inek ..gibi hayvanlardan da
bulaşabilmektedir.
Tinea kapitis denen kafa derisi yada saçları tutan mantar
enfeksiyonu özellikle çocuklarda görülür. İnsandan insana
bulaşan tiplerinde genellikle saçların döküldüğü bir
alan ve bu alanda hafif kızarıklık, pullanma oluşur. Saçlar
çabuk ele gelir ve kısa sürede saçsız bir alan oluşur.
Hayvanlardan bulaşan tinea kapitiste iltihaplanma çok fazladır.
Kızarıklık belirgindir, cerahat dediğimiz pülü alanlar ve
yer yer saç dökülmesinin olduğu alanlar göze çarpar.
Sosyo-ekonomik düzeyin düşük olduğu, kalabalık ailelerde
ve temizlik şartlarına dikkat edilmeyen çevrelerde daha sık
görülür.
Onikomikoz mantarın tırnağı tuttuğunda aldığı isimdir. Tırnak
tutulumu kandida ya da dermatofit dediğimiz mantar türleriyle
oluşur. Özellikle ayak tırnaklarında birinde yada hepsinde tırnak
altında kalınlaşma, renk değişimi ya da çürük ağaç
gibi tırnakta çabuk kopmalar olabilir. El tırnakları daha az
oranda tutulur. Ayak tırnaklarının tutulumu genellikle ayak
mantarına eşlik eder. Bu enfeksiyonda da başkasının kullandığı
terlik, ayakkabı ya da hamam, havuz,askerlik gibi ortamlar ya
da çıplak ayakla dolaşma suçlanabilir.
Tinea versicolor dediğimiz bir mantar enfeksiyonundan da burada
bahsetmek uygun olacaktır. Aslında bu enfeksiyon şu ana kadar
sayılan enfeksiyonlardan farklı olarak bulaşıcılık özelliği
olmasada oldukça sık görülmektedir. Tinea versicolor,
malessezia furfur denilen bir maya mantarıyla oluşur ve özellikle
gövde, boyun, kollar gibi alanlarda hipo- ya da hiperpigmente
dediğimiz açık ya da koyu renkli lekeler şeklinde görülür.
Genellikle yaz aylarında aşırı sıcakların ve terlemenin
olduğu zamanlarda başlayıp kışında devam edebilir. Kaşıntı
azdır.Vücutta yayılma gösterse bile başka kişilere bulaşmaz.
Hemen hemen herkeste normal deride yaşayabilen bu mantar uygun
şartlarda sadece bazı kişilerde enfeksiyon oluşturur.
Tedaviyle geçmesine karşın aynı kişide tekrar aynı şartlar
(terleme- sıcak) oluştuğunda nüks edebilir. Bulaşıcı
olmamakla beraber ailede birden fazla kişide görülmesi bu
mantarın çoğalması ve hastalık oluşturmasına yatkın
ortamın genetik olarak oluşmakta olduğunu düşündürebilir.
Mantar
enfeksiyonlarının tedavisi özellikle yeni çıkan ilaçların
sayesinde % 90-100’ lere kadar yükselmiştir. Ayak parmak
araları ya da vücutta küçük alanları tutan mantar
enfeksiyonlarında topikal dediğimiz haricen sürülecek
kremler yeterli olurken, saçlı deriyi, tırnağı ya da çok
geniş alanları tutan mantar enfeksiyonlarında tedavi oral
yollu olmalıdır. Ayrıca daha önceden krem denenmiş ve bir
sonuç alınamamış hastalarda da tedavi oral yollu olmalıdır.
En geç tedaviye cevap veren ayak tırnak mantarıdır. Oral
yoldan verilen ilaç tırnak yatağından tırnağa geçer,
tedavi 3-4 ay sürer, tırnak uzadıkça alttan yeni tırnak
gelir enfeksiyonlu tırnak kesilerek biter. Yaşlı hastalarda,
şeker hastalığı olanlarda, dolaşım bozukluğu bulunan kişilerde
tedavi süresi uzayabilir. Tedaviden ziyade korunma yöntemlerine
dikkat etmek daha faydalıdır. Yaz aylarında mantar
enfeksiyonu görülme oranları artmaktadır. Mantarlar nemli ve
sıcak bölgeleri sevdiklerinden ayak parmak araları, bayanların
göğüs altı bölgeleri ve kasıklar
yaz aylarında uygun ortamlar oluştururlar. Islak mayo,
havuza girmek, çıplak ayakla dolaşmak yaz aylarında
enfeksiyon sıklığını arttırmaktadır. İyi bir temizlik,
kalabalık alanlarda sadece kendi giysilerinizi kullanmaya
dikkat etmek, özellikle abdest alanlarda ayak parmak aralarının
iyi kurulanması, kedi, köpek gibi çevrede bulunan hayvanlarda
kaşıntı görülürse uzak durmak ya da hayvanları veterinere
götürmek yapılması gerekenlerdir. Şeker hastaları ya da
bacaklarda dolaşım bozukluğu olan kişilerin ayak ve tırnak
mantarlarının tedavi edilmesi ilerde çıkacak daha büyük
sorunların önlenmesi açısından önerilir.
Uzm.Dr.
Hülya GÜÇLÜER
hulya6@superonline.com
hgucluer@mynet.com
İstanbul
- 22.01.2002
http://sufizmveinsan.com
Popüler
Bilim
Mart 2002 |