iroid bezi, boynun ön kısmında yerleşmiş olan ve salgıladığı hormonlarla vücut metabolizmamızı düzenleyen endokrin bir organdır. Tiroid bezi hastalıkları, basit guatrdan hayatı tehdit eden tiroid kanserine kadar değişir. En sık rastlanan hastalıklar, tiroid hormonları üretimindeki düzensizliklerdir. Tiroid hormonları aşırı miktarda salgılandığında hipertriodizm, yetersiz miktarda salgılandığında ise hipotriodizm meydana gelir. Tiroid bezinin iltihaplanmasına tiroidit adı verilir. Tiroid bezinin normalden büyük olmasına ise guatr adı verilir. Guatrda, tiroid bezi büyümüştür ancak fonksiyonlarında bozulma yoktur.

KLİNİK BELİRTİ ve BULGULAR

Hipertiroidizm:

• İştah artışına rağmen kilo kaybı
• Sinirlilik, acelecilik, çabuk yorulma
• Terleme, sıcağa tahammülsüzlük
• Çarpıntı, yüksek kan basıncı
• İshal veya sık dışkılama
• Ağız kuruluğu, çok su içme, sık idrara çıkma, gece idrara çıkma
• Kas güçsüzlüğü, ellerde titreme
• Bakışlarda şaşkınlık veya korku ifadesi. Göz kapağının yukarıya doğru gerilmesi ve göz kapağında şişme. Göz kürelerinin öne doğru belirmesi. Gözü oynatan kasların tutulmasına bağlı olarak yukarı ve dış üst yana bakışta zorluk.
• Guatr

Hipotiroidizm:
• Halsizlik, çabuk yorulma, hareketlerde yavaşlama
• Kalp atışlarının yavaşlaması
• Uyku eğiliminin artması
• Soğuğa dayanıksızlık
• Ses kalınlaşması, yavaş ve kısık sesle konuşma
• Deride kalınlaşma, kuruluk, saç dökülmesi, kaşların kenarlardan dökülmesi
• Kabızlık
• Terleme azlığı
• Yüzde ve gözkapaklarında şişkinlik
• Guatr

Tiroidit:

• Tiroid bezi üzerinde ağrı, sıcaklık, kırmızılık
• Boyun hareketlerinde ağrı ve kısıtlanma
• Tiroid bezinde akut, ağrılı büyüme
• Yutma güçlüğü
• Bu belirtilerin grip, boğmaca veya kızamık gibi bir virüs enfeksiyonundan kısa süre sonra görülmesi

Guatr:

Çoğunlukla tiroid bezindeki büyüme dışında belirti veya bulgu yoktur. Büyümeden dolayı çevre dokularda bası belirtileri ortaya çıkabilir. Nefes darlığı ve yutma güçlüğü görülebilir.

NEDENLERİ

Hipertiroidizm:

• Otoimmün bozukluklar (Basedow-Graves hastalığı)
• Otonom toksik adenom (Plummer hastalığı, toksik nodüler guatr)
• Aşırı iyot alınması
• Aşırı tiroid hormonu alınması
• Erken dönemdeki tiroiditler

Hipotiroidizm:

• Otoimmün bozukluklar (Hashimoto tiroiditi)
• Tiroid bezinin ameliyatla alınması
• Radyoaktif iyot tedavisi
• İyot eksikliği
• Hipotalamo-hipofizer yetersizlik sonucu TRF veya TSH hormonları eksikliği (sekonder hipotiroidizm örn. Sheehan sendromu)

Tiroidit:

• Virüs enfeksiyonları ve tüberküloz, sifiliz gibi enfeksiyonlar
• Otoimmün bozukluklar
• Radyoaktif iyot tedavisi

Guatr:

• İyot eksikliği (endemik guatr)
• Ergenlik çağı, gebelik gibi dönemlerde tiroid hormonu ihtiyacının artması
• Tiroid hormonu yapımının bozulması (örn; enzim eksikliği, propylthiouracil gibi ilaçlar, kara lahana.)
• Kronik tiroidit

TEŞHİS YÖNTEMLERİ

Tiroid fonksiyonlarını araştıran yöntemler çok gelişmiştir. Bu testler iyi seçilerek kullanılırsa, vakaların büyük bir çoğunluğunda hem tiroid bezinin fonksiyonel durumunu değerlendirmek, hem de bir fonksiyon değişikliği varsa bunun nedenini belirlemek mümkün olur. Kullanılan başlıca testler aşağıda belirtilmiştir.
Tiroidde hormon yapımının araştırılması: Hastaya içirilen radyoaktif iyodun belirli zamanlarda tiroidde tutulma oranı araştırılır.

Kanda dolaşan tiroid hormonlarının ölçülmesi:

• Total T4 ve total T3 ölçülmesi
• Kanda dolaşan tiroid hormonlarının serbest fraksiyonlarının ölçülmesi

Tiroidin homeostatik kontrolünü araştıran testler:

• Serumda TSH tayini
• TRH testi
• Tiroid supresyon testleri

Diğer teşhis yöntemleri:

• Tiroid sintigrafisi
• Tiroid ultrasonografisi
• Antikorların araştırılması
• Serumda tiroglobulin tayini
• Serumda kalsitonin tayini
• İnce iğne aspirasyon biyopsisi
• Tiroid fonksiyonlarının metabolik indekslerle araştırılması
• Tiroid replasmanında doz yeterliliğinin araştırılması

TEDAVİ

Hipertriodizm: Tiroid hormonlarının aşırı üretimi baskılanmaya çalışılır.

• Antitiroid ilaçlar: Propylthiouracil veya methimazole kullanılır.
• Lügol eriyiği veya satüre potasyum iyodür kullanılabilir. Sadece cerrahi girişime hazırlamak amacıyla, propylthiouracil ile birlikte ve en çok 1 hafta süreyle kullanılır.
• Gerekli görülen vakalarda propranolol kullanılabilir.
• Cerrahi girişim: 12-18 ay sonra antitiroid ilaçlar kesildiğinde aktivasyonu devam eden hastalarda ve başlangıçtan itibaren guatrı iri olanlarda uygulanır. Ameliyat öncesi antitiroid ilaçlarla hastanın hormonları normal duruma getirilmelidir
• Radyoaktif iyot tedavisi: Cerrahi tedaviyi istemeyen veya cerrahi girişim riski yüksek hastalarda tercih edilmelidir.
• Göz bulguları için etkin tedavi yoktur.

Hipotiroidizm: Üretimi yetersiz olan tiroid hormonlarının hastaya dışarıdan verilmesi gerekir. Tedaviye ömür boyu devam edilir.

• Tiroid ekstresi, levotiroksin veya L-triiyodotironin kullanılır.
• Plazma kolesterol ve serum TSH düzeyinin normal seviyelere düşmesi, etkili bir tedavi uygulandığını gösterir. Klinik belirti ve bulguların izlenmesi tedavide iyi bir yol göstericidir.

Tiroidit:

• Bakteri enfeksiyonlarına bağlı gelişen olgularda uygun antibiyotikler verilir. Cerrahi drenaj yapılır.
• Aspirin türevi ağrı kesiciler kullanılabilir. Ağır vakalarda prednisolon verilir.
• Hashimoto tiroiditinde prednisolon ve/veya tiroid hormonları verilir.

Guatr:

• Hastalığın sık görüldüğü bölgelerde çocuk ve gençlerin diyetine iyot eklenmesi (iyotlu tuz kullanılması) guatr gelişimini önler.
• Yaygın ve yumuşak guatrlarda L-tiroksin kullanılması guatrı belirgin şekilde küçültür. Hastalığın sık görüldüğü bölgelerde veya enzim eksikliği gibi durumlarda tedavi sürekli olmalıdır.
• Guatr bası belirtilerine yol açıyorsa veya klinik ve laboratuar incelemeler tiroid kanseri kuşkusu veriyorsa tedavi cerrahidir.

İstanbul - 16.11.2000
http://sufizmveinsan.com

Popüler Bilim
Mart 2002